Πάσχα των Ελλήνων…

(Του Α.Θ.Ρ. από το ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)

  Είναι νομίζω αδιαμφισβήτητα, η πιο ελληνική γιορτή.

  Γιορτή που παραπέμπει σε έντονα χρωματισμένα καρτ – ποστάλ, αλλοτινά, με φουστανελοφόρους, με τσιγκελωτά μουστάκια και ροδομάγουλες βοσκοπούλες, να τσουγκρίζουν χαμογελώντας κόκκινα αβγά δίπλα στον οβελία και στην λουλουδιασμένη φύση.

  Γιορτή που παραπέμπει σε ολόφωτες εκκλησιές, σε παρέες νοικοκυραίων, μισοπιωμένες και φωνακλάδικες, να ξεκοκαλίζουν το σουβλιστό αρνί και να χορεύουν καλαματιανά, στον ρυθμό ενός ραδιοφωνικού σταθμού της περιοχής τους.

  Γιορτή που δένει με μια οργιαστική ανοιξιάτικη φύση, που σε καλεί να χαρείς την Ανάσταση της, μετά τον θάνατο του χειμώνα.

  Άσχετα με τη συγκυρία, τη δυσμενή οικονομία σίγουρα λίγο φτωχότερα από τη πρόσφατη, της ευμάρειας, αλλά σίγουρα, πολύ πιο πλούσια σε αγαθά απ’ αυτήν των νιάτων μας, πάντα το Πάσχα ξεχωρίζει στο Ελληνικό εορτολόγιο.

  Πριν τη δεκαετία του ’70, το Πάσχα των Αμυνταιωτών ήταν δεμένο με το γλέντι στο στρατόπεδο της πόλης και την Αστυνομία. Κανείς δεν έψενε τότε αρνί στη σούβλα στην αυλή του, κι αυτό, σ’ όλη τη Βορειο – Δυτική Μακεδονία.

  Αυτό σίγουρα έχει να κάνει με τον πιο κρύο καιρό της τοτινής Άνοιξης, σε σχέση με τη νότια λοιπή Ελλάδα, ιδίως όταν το Πάσχα έπεφτε νωρίς.

  Το σουβλιστό αρνί μας το έφερε η τηλεόραση που έδειχνε να «καίγεται» όλη η άλλη Ελλάδα και να γιορτάζει ένα αληθινό Ελληνικό Πάσχα.

  Όταν το ’78, στρατιώτης στην 4η ΜΟΜΑ Λαμίας, κι αφού είχα ζήσει το Ρουμελιώτικο μοναδικό Πάσχα, είπα σε φίλους Λαμιώτες ότι εμείς στη Μακεδονία δεν σουβλίζουμε αρνί, μόνο που δεν με ρώτησαν, αν προσκυνάμε σε τζαμί, κι έχουμε περιτομή!!! Τόσο φοβερό και περίεργο τους φάνηκε… «καλά και τι τρώτε το Πάσχα»;

  Εμείς τότε το Πάσχα τρώγαμε –σχεδόν βάσει πρωτοκόλλου- σπανάκι Φούφας, με ψιλοκομμένο φρέσκο κρεμμυδάκι κι άνηθο, με αρνί στο ταψί, ψημένο στο φούρνο της μασίνας (ταβίτσκα σπάνακ)…

  Ακόμη έχω τι φοβερή του γεύση στον ουρανίσκο… και σχεδόν πάντα, έμενε έτοιμο, για τη Δεύτερη του Πάσχα, αφού ανήμερα, φιλευόμασταν στο στρατόπεδο και την Αστυνομία.

  Η τηλεόραση λοιπόν και φυσικά τώρα το διαδίκτυο, είναι ο καλύτερος διαφημιστής κάποιου πετυχημένου εθίμου του τόπου. Και είναι και ο ισοπεδωτής και παγκοσμιοποιητής των εθίμων μας.

  Οι Κινέζοι, άρχισαν χρόνο με το χρόνο, να γιορτάζουν τα χριστιανικά Χριστούγεννα και τη πρωτοχρονιά, με Αγιοβασίληδες Κινέζους, ενώ το ημερολόγιο τους γιορτάζει άλλη πρωτοχρονιά, με δράκους και ζώα…

  Τώρα πλέον, το σουβλιστό αρνί γενικεύτικε περίπου και σε μας, κι αν δεν ήταν η δύσκολη όντως οικονομική συγκυρία, δεν θα έλειπε από κάθε αυλή.

  Τα χρόνια πριν, και στη διάρκεια της χούντας, φιλευόμασταν –σαν από έθιμο- οι Αμυντιώτες, στα πάμπολα σουβλιστά αρνιά της Αστυνομίας και του Στρατού.

  Ιδίως τα χρόνια της χούντας, υπήρχε ένας άτυπος ανταγωνισμός στις μονάδες του στρατοπέδου Παπαπέτρου, για το καλύτερο γλέντι, με τους περισσότερους φιλοξενούμενους πολίτες, οι οποίοι, αφού περιφέρονταν τσιμπολογώντας και κουτσοπίνοντας, από μονάδα σε μονάδα, κατέληγαν εύλογα στο καλύτερο γλέντι.

  Νομίζω ότι σχεδόν πάντα, το καλύτερο γλέντι το κάναν οι μαυροσκούφηδες, που τότε ήταν τα αγαπητά παιδιά της χούντας.

  …Και δώστου τα τσουγκρίσματα και τα Χριστός Ανέστη! Η ανταπάντηση των φαν των Παπαδοπουλο-Πατακο-Μακαρέζων…

  …Και τσάμικα ηρωικά, κι άλλα δημοτικο-πατριωτικά που δέναν απόλυτα με το σκηνικό και το σενάριο της εποχής.

  Το βράδυ στην ΥΕΝΕΔ, για μέρες απολαμβάναμε στα «επίκαιρα», τον σπήκερ με φωνή τύπου Καιάδα (εγέρθητω), να περιγράφει σοβαρά τις αστείες χορευτικές φιγούρες, από στρατόπεδο σε στρατόπεδο, όλης της φασιστο-παρέας που μας κυβερνούσε… έιχε «μαυρίσει» το μάτι μας στο χακί και στο τσάμικο…

  Αργότερα, μετά τη χούντα, τα τσάμικα γίναν ντεμοντέ, παρέπεμπαν στη σκοτεινή προηγούμενη εποχή.  

  Τα κλαρίνα γίναν μπουζούκια, στα γλέντια του στρατού. Έτσι, ήταν τελείως αστείο και trash, στον Έβρο, απέναντι απ’ τη Τουρκιά, να βλέπεις να χορεύουν τσιφτετέλια και χορό της κοιλιάς, σαν λιγούρικα χανουμάκια, γαλονάδες, με τις οξυζεναρισμένες ξανθιές τώρα συζύγους τους, επιτυχίες του Ρασούλη, …πότε Βούδας, πότε Κούδας, πότε Ιησούς κι Ιούδας…

  Θα μου πείτε, το ‘χε η μέρα, η γενική χαλάρωση, η κατανάλωση άφθονου κρασιού και μπύρας και λογικά, η αναστολή του αυστηρού στρατιωτικού πρωτοκόλου, λόγω της ημέρας, που στο στρατό εύκολα γίνεται «κουρελόχαρτο».

  Η φαινομενική αυστηρότητα και ταλαιπωρία του στρατού, είναι ένας μπερντές του «καραγκιοζοπάιχτη».

  Στο 716 ΤΜΧ, στα Βρυσικά του Έβρου το ’76-’77, πλήρωνα κάθε μήνα σχεδόν, κουπόνι –από υποχρέωση- στον μηχανισμό του ΚΚΕ, που υπήρχε οργανωμένα μέσα στο Τάγμα, κι έλεγχε σχεδόν τα πάντα.

  Την άμυνα του Έβρου που τότε φτιάχνονταν (στρατόπεδα, ναρκοπέδια, πολυβολεία), την έφτιαχνε το Τάγμα μας, που είχε 200 χαρακτηρισμένους αριστερούς κι 100 εθνικόφρονες. Ο υπεύθυνος μηχανικός για τα έργα, ο φίλος Α. Γιώργος, ήταν ιδεολόγος Αναρχικός!!!

  Θα μου πείτε, δεν ήταν κορόιδα οι εθνικόφρονες να υπηρετούν στον Έβρο, υπηρετούσαν δίπλα στο σπίτι τους.

  Όλοι οι τότε επαγγελματίες της πόλης μας, που τα μαγαζιά τους τότε –ιδίως πριν το Πάσχα- έσφυζαν από δουλειά, έστελναν πεσκέσι, ένα αρνί στην Αστυνομία …καλού – κακού αυτό… δήθεν από αγάπη κι εκτίμηση…  στο πόδι του αρνιού, πάντα υπήρχε το όνομα του δωρητή – επαγγελματία…

  Φυσικά στο σπίτι τους, τότε, κανείς απ’ αυτούς τους …χουβαρντάδες, δεν αγόραζε ολόκληρο αρνί…

  Εμένα μ’ έστελνε ο θείος μου ο Νίκος να πάρω ένα, απ’ τους Παπαϊωάννηδες, που είχαν το πρώτο χασάπικο τότε και φορτωμένος στον ώμο, το πήγαινα και το απίθωνα, σ’ ένα γραφείο της παλιάς Αστυνομίας, που ήταν γεμάτο σφαχτάρια. Κάθε χρόνο, έτσι, σαν έθιμο…

  Ο θείος μου αγόραζε κάθε μέρα «Ελληνικό Βορρά» απ’ του Καρίκα, αλλά ποτέ μου δεν τον είδα να τον διαβάζει…

  Όλο το μεγαλοβδόμαδο ήμασταν λιμασμένοι απ’ τη νηστεία, με μια κοιλιά διαρκώς διαμαρτυρόμενη.

  Τότε, δεν είχαμε τα πλούσια και νόστιμα νηστίσιμα της σήμερον, καλαμαράκια, χταπόδι, κεφτέδες σόγιας, που χορταίνουν ευχάριστα τους πιστούς.

  Νερόβραστα φασόλια, μακαρόνια, πατάτες και τανάπαλι… κι οι γάτες του σπιτιού, το μεγαλοβδόμαδο, όλο νιαούριζαν λυπητερά… χορταίνει η αρκούδα με μυρμήγκια; Που λένε οι ντοπιο-Μακεδόνες στη γλώσσα τους.

  Τη Μεγάλη Παρασκευή, τα γειτονόπουλα, από νωρίς ήμασταν θρονιασμένα στο καμπαναριό του Αη Νικόλα, κάτω απ’ την τεράστια φωλιά των πελαργών. Εκεί θα κάναμε την ολοήμερη βάρδια μας, μέχρι το βράδυ του επιταφίου, κτυπώντας με πένθιμο ρυθμό τη καμπάνα.

  Τα’ όνειρό μας βέβαια, ήταν να μπούμε κάποτε στο κωδωνοστάσι του παλιού Αγίου Κωνσταντίνου. Εκεί, αν δεν βούλωνες τα’ αφτιά σου, πονούσαν αφόρητα απ’ το κτύπημα ης τεράστιας καμπάνας του.

  Ήδη από μέρες ήμασταν εξοπλισμένοι, σαν σημερινοί «τρομοκράτες» με τα’ απαραίτητα εκρηκτικά και «όπλα» για το βράδυ της Ανάστασης. Το μόνο που αγοράζαμε, απ’ τα μπακάλικα τότε, ήταν οι «τάπες» για το πιστόλι που είχαμε όλοι μας και το φυλάγαμε, από χρόνο σε χρόνο.

  Τα «όπλα» μας ήταν χειροποίητα, που κατά περίεργο τρόπο έκαμναν τεράστιο κρότο, με μόνο το τρίμα του φωσφόρου, του κεφαλιού ενός σπίρτου της εποχής!

  Τότε ακόμη τα σπίρτα πουλιόταν απ’ το «Μονοπώλιο», αφού είχαν πάνω τους ταινία –όπως τα τσιγάρα- με τον φόνο που εισπράτταμε οι τότε δανειστές μας, για δάνεια του προηγούμενου αιώνα! Μια ζωή η «Τρόικες» στην Ελλάδα και μυαλό δεν βάζουμε με τίποτε…

  Τα τοτινά παιδιά, είχαν τεχνικές δυνατότητες και γνώσεις που χάθηκαν, όταν ο καταναλωτισμός έγινε προσιτή υπόθεση όλων μας και τα «Κινέζικα» όπλα και παιχνίδια φτάσαν στο κάθε σπίτι.

  …Άτιμη παγκοσμιοποίηση που καταριούνται οι αντιμνημονιακοίο, αριστεροί – δεξιοί.

   Είναι δύσκολο να περιγράψω δυο τύπους όπλων – εκρηκτικών, που είχαν τότε στη τσέπη τους όλα τα παιδιά του ’60.

  Ο ένας είχε για βάση μισό φυσίγγι πολεμικού όπλου, κι άλλος το βλήμα του αντίστοιχου φυσιγγιού, το «κουρσούμι» στη γλώσσα μας. Για επικρουστήρα, κι οι δύο μηχανισμοί είχαν ένα καρφί. Μέσα τους χύναμε μολύβι, για να μικρύνουμε τη διατομή τους, όσο να χωράει το καρφί να μπαινοβγαίνει.

  Ένα σύρμα, έδενε τη βάση του φυσιγγιού στη μια του μεριά και το καρφί στην άλλη. Βάζοντας το καρφί στην υποδοχή του φυσιγγιού, που είχαμε βάλει προηγούμενα το τρίμα του φωσφόρου και τρυπώντας το με δύναμη, σε στέρεο έδαφος, εκρύγνονταν εκκωφαντικά ο φώσφορος.

  Ο άλλος μηχανισμός είχε το «κουρσούμι» μέσα στη τρύπα ενός καρουλιού και μ’ έναν έξυπνο τρόπο, κι ένα λάστιχο, το καρφί έμπαινε με ορμή στην υποδοχή, που υπήρχε φώσφορος, που έσκαζε.

  Τώρα τα χέρια των παιδιών είναι πάλι μαγικά, όχι όμως σε κατασκευές, αλλά στο πληκτρολόγιο του κινητού και του κομπιούτερ.

  Πάντοτε τα παιδιά θα ‘χουν μια μαγική ικανότητα.

  Ο φίλος μας, ο Παναγιώτης Τζουβάρας, είχε στη τσέπη του χειροποίητο πιστόλι, με το οποίο πυροβολούσαμε στο ύπαιθρο, με αληθινές σφαίρες, που τα χρόνια εκείνα εύκολα έβρισκες.

  Μετά το «Χριστός Ανέστη» του παπά Σταύρου, γινόταν χαμός στις εκρήξεις, τις λάμψεις, τα βαρελότα, για τους πιο μοντέρνους κι οικονομημένους, αφού τότε επιτρέπονταν τέτοιου είδους πανηγυρισμοί.

  Μετά το τσούγκρισμα των αυγών με τους δικούς μας, επιστρέφαμε σχεδόν όλοι, μ’ αναμμένες λαμπάδες, για την αχνιστή μαγειρίτσα, που λαχταρούσε η ξελιγωμένη κοιλιά μας.

  Μόνο κάποια γριά έμενε μέχρι τη λήξη της Αναστάσιμης λειτουργίας, που κι αυτή γίνονταν στα γρήγορα.

  Στη μετα-Καντιώτη εποχή, το σκηνικό αλλάζει. Δεν θυμάμαι να φάγαμε όλοι μαζί στο σπίτι μαγειρίτσα, παιδιά με γονείς, κι αυτό σε μια ειρηνική αλληλοκατανόηση.

  Η Δεύτερη Ανάσταση, το μεσημέρι της Κυριακής ήταν η μέρα της επίδειξης του καινούργιου ρούχου, των τριζάτων παπουτσιών, του χτενισμένου μαλλιού στο κομμωτήριο, μια άδολη χαρά της επιβεβαίωσης της επιτυχίας, της ομορφιάς, που είναι συνυφασμένη με την κοινωνική συμβίωση στις μικρές κοινωνίες της επαρχίας, κι είναι καθ’ όλα αποδεκτή.

Καλό Πάσχα αδέλφια!

… έστω και με 2-3 κιλά αρνί στο ταψί…

  Μόνο που τώρα δεν υπάρχει σπανάκι Φούφας… ούτε φυσικά εκείνη η λιμασμένη όρεξη μας… όλα έχουν το τίμημα τους…

  Και να ευχόμαστε, του χρόνου να ‘χουμε πάλι αρνί, κι όχι να πέσουμε στο …κοτόπουλο…