Τα παιδιά θέλουν όρια!

Γράφει η Σοφία Μουρτζούκου,

Ψυχολόγος

  Η θέσπιση ορίων αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του γονεϊκού ρόλου. Τι σημαίνει όμως «θέτω όρια στο παιδί μου»; Βάζω όρια σημαίνει «καθοδηγώ». Μέσα από την οριοθέτηση διδάσκουμε στο παιδί πρακτικά τους κανόνες της κοινωνικής ζωής, του παρέχουμε υγιή πρότυπα συμπεριφοράς και, τέλος, το καθιστούμε ικανό να διακρίνει μεταξύ του ορθού και του ανάρμοστου. Μέσα από τους κανόνες και τη μίμηση το παιδί μαθαίνει να τρώει με το πιρούνι ή το κουτάλι, να μαζεύει τα παιχνίδια του, να συνεργάζεται, να παίζει, να διαβάζει.

  Οριοθέτηση δεν σημαίνει καταπίεση. Σαφώς, κομμάτι των ορίων είναι τα «όχι» και τα «μη». «Μην πιάνεις το μαχαίρι, μη φοράς τα τακούνια μου κτλ. Και είναι απαραίτητα, προκειμένου να εξαλειφθούν συμπεριφορές που δεν είναι αποδεκτές, αλλά και να συνηθίσει το παιδί στις ματαιώσεις, που αναγκαστικά θα συναντήσει σε διάφορες στιγμές στη ζωή του. Σκοπός όμως των κανόνων και της οριοθέτησης είναι η εκπαίδευση του παιδιού, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του κόσμου, να εκφραστεί μέσα σε επιτρεπτά πλαίσια και να καταλάβει τη σημασία της ύπαρξης αυτών των κανόνων, ώστε να τους εσωτερικεύσει και όχι να τους εφαρμόζει επιφανειακά. 

  Η οριοθέτηση των παιδιών είναι αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη για την ομαλή ανάπτυξη του ίδιου του παιδιού, αλλά και την εύρυθμη λειτουργία ολόκληρης της οικογένειας. Γιατί;

  Καταρχήν, οι κανόνες διαμορφώνουν πρότυπα συμπεριφοράς. Το παιδί μαθαίνει πώς να συμπεριφέρεται σε διάφορες καταστάσεις, πώς να προφυλάσσει τον εαυτό του, τι να αποφεύγει. Μαθαίνει για παράδειγμα ότι δεν είναι ορθό να έχουμε τέρμα την ένταση στο στερεοφωνικό σε ώρες κοινής ησυχίας. Καθώς τα όρια διδάσκουν, ποιες συμπεριφορές είναι επιτρεπτές και ποιες όχι, το παιδί ξέρει τι μπορεί να προσδοκά από τους άλλους. Ξέρει π.χ. πως αν λερώσει τα έπιπλα με μανό, η μαμά θα θυμώσει και εκείνο θα τιμωρηθεί.

  Επίσης, τα όρια και η συνέπεια αυτών βοηθά το παιδί να κατανοήσει τη σύνδεση ανάμεσα στην πράξη και τη συνέπειά της. Έτσι, καθιστά το παιδί πιο υπεύθυνο και το βοηθά να διαμορφώσει μια συγκροτημένη προσωπικότητα. Ακόμη, αποκτά ανοχή στα «μη», τα «όχι», τα «δεν γίνεται». Καταλαβαίνει ότι δεν μπορεί να κάνει πάντα αυτό που θέλει και μαθαίνει να ζει και με τα «όχι». Άλλωστε, ακόμα και αν οι γονείς είναι ανεκτικοί και συμφωνούν πάντα με το παιδί, ο έξω κόσμος δεν είναι υποχρεωμένος να το κάνει και δεν θα το κάνει. 

  Τα όρια μεταξύ άλλων βοηθούν στην κατανόηση του ρόλου που το κάθε ένα μέλος μέσα στην οικογένεια έχει. Ο γονέας είναι πάντα ο γονέας και το παιδί είναι πάντα το παιδί. Αυτό είναι θεμέλιος λίθος και δεν αλλάζει. Έτσι επιτυγχάνεται η ομαλή λειτουργία της οικογένειας και αποφεύγονται και μελλοντικές συγκρούσεις ως αποτέλεσμα της σύγχυσης των ρόλων. Βασική προϋπόθεση, να μην είναι άδικοι οι κανόνες, που πρέπει ν’ ακολουθεί το παιδί ή να στερούνται λογικών επεξηγήσεων.

  Αυτό που χρειάζεται να θυμούνται οι γονείς είναι ότι η άκρατη ελευθερία είναι χαοτική για το παιδί. Δεν ξέρει τι να περιμένει, πώς ν’ ανταποκριθεί και αποσυντονίζεται. Όσο κι αν αντιδρά, στην πραγματικότητα επιζητά να έχει όρια και να τα γνωρίζει. Γιατί η οριοθέτηση εξασφαλίζει την ασφάλεια, που τόσο έχει ανάγκη, για να πορευτεί στη ζωή του.  Η οριοθέτηση είναι απαραίτητη και λειτουργεί προστατευτικά για το παιδί. Δεν εξασφαλίζει μόνο τη σωματική του ακεραιότητα (π.χ. όταν το παιδί συνηθίζει να βάζει το χέρι στην πρίζα), αλλά και την υγιή κοινωνική του ζωή και την ομαλή συναισθηματική του ανάπτυξη.