Οι μεγάλοι ποιητές, Γιάννης Ρίτσος, Τάσος Λειβαδίτης και Ηλίας Σιμόπουλος, μας θυμίζουν με τα ποιήματά τους, τα τραγικά γεγονότα που σημάδεψαν την Εργατική Πρωτομαγιά και τον Μάη…

  Μια μεγάλη διαδήλωση εργατών -καπνεργατών κυρίως- στη Θεσσαλονίκη στις  9 Μαΐου 1936, καταλήγει σε μακελειό, όταν στρατός και χωροφυλακή ρίχνονται κατά των διαδηλωτών. Απολογισμός: 12 νεκροί, 280 τραυματίες. Τρεις μήνες αργότερα, θα επιβληθεί η δικτατορία του Μεταξά.

  Ο Γιάννης Ρίτσος, βλέποντας τη φωτογραφία με τη μάνα να θρηνολογεί τον σκοτωμένο γιο της, γράφει τον «Επιτάφιο»:

Επιτάφιος (Γιάννης Ρίτσος)

Γιε μου, σπλάχνο των σπλάχνων μου

καρδούλα της καρδιάς μου

πουλάκι της φτωχιάς αυλής

ανθέ της ερημιάς μου.

Πού πέταξε τ' αγόρι μου

πού πήγε, πού μ' αφήνει.

Χωρίς πουλάκι το κλουβί

χωρίς νερό η κρήνη.

Πώς κλείσαν τα ματάκια σου

και δεν θωρείς που κλαίω

και δεν σαλεύεις δεν γρικάς

τα που πικρά σου λέω.

  Επίσης, για το τραγικό γεγονός γράφει ο Τάσος Λειβαδίτης το «Μοιρολόι για ένα νεκρό»:

Μοιρολόι για ένα νεκρό (Τάσος Λειβαδίτης)

Φεγγάρι, ερημοφέγγαρο/ κριθάρινο φεγγάρι των φτωχών

αγέρα, πικραγέρα/ πολύλαλε αγέρα των μουγγών

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

σταυρώσανε το νιο,/ μήνα Μάη

σταυρώσαν το ροδόσταμο και το λεμονανθό –

ροδιά, δος του το αίμα σου

δος του το φέγγος σου, στερνό του ηλιοβασίλεμα,

μήνα Μάη, σταυρώσαν τον αυγερινό

αχ, το πρωί ήταν ήλιος και δροσιά

το μεσημέρι λάμψη κι όνειρα

το βράδυ ήρθε πικρό κι ολόμαυρο,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε

μήνα Μάη/ σταυρώσανε το Μάη

ύστερα πλύναν τα μαχαίρια και σκοτώσαν το νερό,

ύστερα κάναν να κοιτάξουν  και σκοτώσανε το δειλινό

αστροφεγγιά/ χρυσάφι στο ταγάρι των τυφλών

α, σκύλα αστροφεγγιά, όπυ τους έφεγγες,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

Μεγάλη Παρασκευή των φτωχών

κι ολόρθες οι γυναίκες στα κατώφλια

με τα μεγάλα μάτια τους τον σαβανώνουν,

τα δεντρολίβανα σκύβουν και τον μυρώνουν,

οι άντρες πέρα μες στα καπηλιά

μ’ ένα πικρό τραγούδι τον κατευοδώνουν

τα χελιδόνια έρχονται και τον ανασηκώνουν,

αχ, το πρωί ήταν άνοιξη

το βράδυ μαύρη συννεφιά

το βράδυ ήρθε με δώδεκα καρφιά

το βράδυ γαύγιζε με δώδεκα σκυλιά

το βράδυ σώπαινε μ’ όλα του τα καμπαναριά

σύγνεφο, πικροσύγνεφο/ γιατί δεν έμπαινες μπροστά

κι από την κοντινή την εκκλησιά

γιατί δεν έσκουζες παρθένα Παναγιά,

α, κάτω απ’ τον άδειο ουρανό,

σ’ ένα σταυροδρόμι απόψε/ μήνα Μάη

μήνα Μάη/ σταυρώσανε το νιο.

  Την Πρωτομαγιά του 1944 εκτελούνται στην Καισαριανή, από τους ναζιστές κατακτητές, 200 αγωνιστές που κρατούνταν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου, χωρίς να είναι οι μόνοι -έχουν προηγηθεί και ακολουθούν κι άλλοι.

Ο Ηλίας Σιμόπουλος γράφει το ποίημα «Πρωτομαγιά 1944»:

«Πρωτομαγιά 1944» (απόσπασμα) (Ηλίας Σιμόπουλος)

……………………………………

III.

Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν σαν σήμερα τον ερχομό του Μάη.

Το τραγούδι τους/ πυρπόλησε τους ορίζοντες της Καισαριανής.

Τ’ ακούσαν οι γερόντισσες και στήσαν όλες το χορό

κι ανάστησαν το Ζάλογγο κι αγκάλιασαν τον κόσμον όλο.

Τ’ ακούσανε και οι δήμιοι και πισωπάτησαν

τρομαγμένοι με μια πελώρια σιωπή στο στόμα.

IV.

Διακόσια παλικάρια  τραγούδησαν σήμερα τον ερχομό του Μάη!

Σταθείτε ολόρθοι, σύντροφοι./ Συντρόφισσες στο πόδι.

Στις πολιτείες, στα χωριά, στους κάμπους, στ’ ακροβούνια,

συντρόφοι και συντρόφισσες, σταθείτε ορθοί. Και στρέψετε

το βλέμμα σας προς την Καισαριανή ”

τη λεβεντιά για ν’ ανταμώσει.

Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν σήμερα….

Στο πλατύ μέτωπο και στα μαλλιά

και στα μεγάλα εκφραστικά τους μάτια

διαβάσαμε το μήνυμα:/ Η άνοιξη πως φτάνει!

Χαρά σε σας, τιμή στα παλικάρια μας, χαρά στον κόσμον όλο.

Δέστε σφιχτά- σφιχτά τα χέρια σας

και πλέχτε μιαν απέραντη αλυσίδα,

να πιάνει απ’ την Κρήτη, το Μωριά

κι από τη Ρούμελη κι από τη Θεσσαλία

ίσαμε κει ψηλά στην Ήπειρος,/ ίσαμε κει μακριά στη Θράκη

ν’ αρχίσουν τον Καλαματιανό/ και να χορέψουνε τον τσάμικο,

που να τραντάξει όλη η γη και να καεί το πελεκούδι.

Μα προσοχή συντρόφοι, ουτ’ ένα δάκρυ.

Όπως εκείνοι μας αποχαιρέτησαν περήφανοι

όμοια κι εμείς περήφανοι να τους ξεπροβοδίσουμε ταιριάζει.

Μα προσοχή, συντρόφοι, ουτ’ ένας στεναγμός,

να μη λερώσουμε τη μνήμη των ηρώων.

Όπως εκείνοι δε φοβήθηκαν το θάνατο,

πρέπει κι εμείς να μην τον φοβηθούμε.

Διακόσια παλικάρια τραγούδησαν σήμερα.

Διακόσια παλικάρια τραγουδήσαν, διακόσια παλικάρια…

Στις 22 Μαΐου 1963 δολοφονείται από το δεξιό παρακράτος, έπειτα από φιλειρηνική εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη, ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης.

Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το «Επίγραμμα για τον Λαπράκη»:

Επίγραμμα για το Λαμπράκη» (Γιάννης Ρίτσος)

Έπεσε ο μέγας δρυς στο ματωμένο χώμα

πουλιά και φύλλα στάθηκαν στον ουρανό

βουβή η Ελλάδα τον κρατεί στα δυο της γόνα

πανίσχυρο, γιγάντιο ξίφος φωτεινό.

Κι ενώ η οργή απ’ τους πόρους της αίματα ιδρώνει

τινάζεται όλη ανάμεσα στον άγιο λαό,

κι ολόρθη, τον υψώνει, μεσιανό καδρόνι,

ψηλά, στον θόλο, στης Ειρήνης το ναό.”

  Την 1η Μαΐου 1976 χάνει τη ζωή του σ’ ένα περίεργο τροχαίο ο αγωνιστής της δημοκρατίας, ο παραλίγο εκτελεστής του δικτάτορα Παπαδόπουλου και κατοπινός βουλευτής Αλέκος Παναγούλης.

  Ο Γιάννης Ρίτσος γράφει το «Μικρό ηρώο για τον Αλέκο»:

Μικρό ηρώο για τον Αλέκο (Γιάννης Ρίτσος)

Πρωτομαγιά καλέ μου/ πρωτολεβέντη μου

μας βρήκε λαβωμένους/ στο φαρδύ φτερό

αχ χιόνια χιόνια χιόνια/ λουλούδια που ‘γιναν

πώς αναλάμψαν νύχτα/ κι αγερομαδήσαν.

Κάνω να πω φεγγάρι/ να πω βουνό

το στόμα αίμα γεμίζει/ και δαφνοκάρβουνο

ρούχο δε μου ‘χει μείνει/ να σκεπαστώ

κατάσαρκα φοράω/ το κο- το κόκκινο.

Πώς πάει μαζί το κάλλος/ με την αντρειά

πώς σμίγουνε τα χέρια/ έρως και θάνατος

να κρύψω μες στα θάμνα/ τη ζω- τη ζωή σου

αυγή και θα ‘βγει ο γήλιος/ κι η πληγή πληγή.

Μαρίνα Κάγκα

Επιμελήτρια Πανεπιστημιακών Συγγραμμάτων