Θυμάμαι… Στο Αμύνταιο από το 1953!

(Του Θανάση Τραϊανού, από το ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)…

  Ήταν Απρίλης του 1953, εβδομήντα χρόνια πριν, όταν για πρώτη φορά, κατηφόρισα, έπηλυς, το σοκάκι, ιδιωτικός δρόμος εκείνα τα χρόνια, αργότερα Α΄ Πάροδος Ε΄ Μεραρχίας και σήμερα οδός Αθανασίου Μητσοπούλου στο Αμύνταιο. (Σόροβιτς ως τον Αύγουστο του 1928).

  Ο Αθανάσιος Μητσόπουλος του Χρήστου (1874-1938) διετέλεσε Πρόεδρος του Σόροβιτς από το 1922 ως το 1928. Είναι ο προπάππος, από τη μεριά της γιαγιάς τους, του Νίκου και του Μιχάλη Παρλάνη.

  Στη φωτογραφία, του 1915 περίπου, κάθεται όπως και η γυναίκα του η μπάμπα - Ρακίτσκα Χρυσούλα έχοντας ανάμεσά τους την κόρη τους Πολυξένη.

  Ο φωτογραφικός φακός τους απαθανάτισε στην Κωνστάντζα της Ρουμανίας, όπου ο Θανάσης, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1910, διατηρούσε εστιατόριο έχοντας βοηθό τον ανιψιό του Γρηγόρη Μητσόπουλο του Βασιλείου. (Όρθιος αριστερά στη φωτογραφία).

  Οι υπόλοιποι τρεις είναι αμυντιώτες ομογενείς από τις Η.Π.Α. που τον επισκέφτηκαν στην Κωνστάντζα σε ταξίδι τους για το Σόροβιτς.

  Δίπλα στον Γρηγόρη είναι ο Γιώργος Χατζής του Ιωάννη, παππούς του Στέφανου Χατζή του Παντελή κι ο ένας από τους άλλους δυο, κάποιος Μηντσούλης.

  Έφτασα στο Αμύνταιο χωρίς αποσκευές και πριν από οτιδήποτε άλλο η μάνα μου με έλουσε από την κορυφή ως τα νύχια.

  Με θυμάμαι σαν να ήταν ψες, γυμνό, λιανό κλαράκι εαρινής παρόχθιας ιτιάς στο Πατινόρ και στο Γιάζο, όρθιο στο κουρίτο, δίπλα στην ξυλόσομπα του καθιστικού να με περιλούζει με ζεστό νερό και να με σαπουνίζει πατόκορφα με ευωδιαστό πράσινο σαπούνι.

  Το νερό το είχε ζεστάνει σ’ ένα γκιούμι και μια κατσαρόλα στην ξυλόσομπα και το ’χε χλιαρύνει σ’ έναν κουβά. Το χλιαρό νερό το ’παιρνε από τον κουβά με το τσιάπτσε και σαν από ασημένιο κρουνό διαχεόταν στο κεφάλι και στο ντελικάτο κορμί μου.

  Τους χειμώνες η μάνα μου μαγείρευε στο ίδιο εκείνο δωμάτιο του λουσίματος και τρώγαμε σε σοφρά καθισμένοι σταυροπόδι στο πάτωμα, άλλες φορές σε ξεχωριστά πιάτα κι άλλες από κοινό ταψί.

  Με το αρχίνισμα όμως της Σαρακοστής και μέχρι τα πρώτα χιόνια μαγείρεμα και φαγητό μετακόμιζαν στο ισόγειο δωμάτιο-κουζίνα της αυλής όπου και το τζάκι μαγειρέματος.

  Στο τζάκι, πάνω στην πυροστία πυρπολημένη με τσάκνα, ρόσκιες και πινούσκες, σιγόβραζε στον τέντζερε ή στην πήλινη χύτρα, κάθε Παρασκευή η πατροπαράδοτη φασολάδα.

  Οι αδελφές μου με τις φίλες τους, τη Μαρίκα Μάντζα, τη Νίτσα και Ρίτσα Κωνσταντίνου έκαναν νυχτέρια στις μακριές νύχτες του χειμώνα κάτω από το τσιγκούνικο φως της γκαζόλαμπας κεντώντας ή πλέκοντας την προίκα τους.

  Η κωμόπολή μας ηλεκτροφωτιζόταν από το 1935. Η εταιρεία «Β. Μπαλτζής, Ηλεκτροφωτισμός Αμυνταίου» λειτουργούσε με καύση μαζούτ σ’ ένα κτήριο στη θέση της σημερινής Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Αμυνταίου και παρήγαγε ηλεκτρική ενέργεια, μόνο τις νυχτερινές ώρες, μέχρι το 1958 οπότε εξαγοράστηκε από τη Δ.Ε.Η.

  Κόντευα όμως να τελειώσω το Λύκειο όταν ο λαμπτήρας του Thomas Edison εδέησε να  κρεμαστεί στο ταβάνι του σπιτιού μας. Τεράστια η ευχαρίστησή μας γιατί μια «πολυτέλεια» έγινε επιτέλους κτήμα μας.

  Τότε ήταν που ακούστηκε στο σπίτι μας και το ραδιόφωνο. Ο Nat king Cole τραγουδούσε στ’ αγγλικά σε μουσική του Μάνου Χατζηδάκι το τραγούδι «Κάνε τον πόνο σου χαρά» το οποίο το 1965 ερμήνευσε η Μαίρη Λίντα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου!

Κάνε το δάκρυ σου χαρά

και τον καημό σου του γιαλού μαργαριτάρι.

Τώρα που πάλι λαχταρά

ν’ ανοίξει τ’ όνειρο τα πρώτα του φτερά...

  Λίγο αργότερα άλλη μια «κατάκτηση» ήταν γεγονός. Σε μια γωνιά της κουζίνας στρογγυλοκάθισε το ηλεκτρικό ψυγείο! Βέβαια είχε προηγηθεί η εγκατάσταση βρύσης στην εσωτερική πια κουζίνα - καθιστικό, γιατί μέχρι τότε η βρύση ήταν στην αυλή.

Και, ναι. Τότε ένα σύγχρονο μπάνιο με ηλεκτρικό θερμοσίφωνα εκθρόνισε το γκιούμι και το κουρίτο.

  Χαράς Ευαγγέλια!

  Τελευταία και καταϊδρωμένη ήρθε η ηλεκτρική κουζίνα να αντικαταστήσει τη μασίνα, η οποία εντωμεταξύ είχε πάρει τη θέση του τζακιού στο σκέλος του μαγειρέματος όχι όμως και της θέρμανσης. Όμορφα χρόνια με μικρά βήματα ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού!

  Όλες τις ηλεκτρικές συσκευές τις αγοράσαμε με δόσεις από το κατάστημα «Ηλεκτρικές Συσκευές Siemens» του ηλεκτρολόγου γείτονά μας Παντελή – Ντίλε - Κωνσταντίνου στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου απέναντι από το Ράδιο Αμύνταιο.

  Όμως σαν να βιάζομαι. Συγκρατώ λίγο το χαλινάρι…

  Πίσω στο 1950, λίγα χρόνια πριν ακόμη αντικρίσω τη Λίμνη πέρα από τα Λιβάδια και πιο πέρα και ψηλά την Πιπερίτσα και το Καϊμακτσαλάν.

  Το καρναβάλι στο Αμύνταιο γιορτάστηκε κι εκείνη τη χρονιά στην αυθεντική εκδοχή του. Δεν ξέρω κιόλας πόσο πίσω χρονικά βρίσκεται η αρχή του.

  Στο αμυντιώτικο «Σαμπαδρόμιο», στην Πλατεία Αγοράς, χωμάτινη τότε και μ’ ένα αυλάκι βρόχινων νερών να τη διατρέχει από πάνω, από το Πρακτορείο Λεωφορείων της Καστοριάς στου Μαρκούλη ως κάτω στον Ζησιό, ο μέγας καρναβαλιστής των επόμενων ετών, ο Σταύρος Μπάτσιος, φωτογραφήθηκε σε ρόλο υπαίθριου φωτογράφου με τον τρίποδα και τον σκοτεινό θάλαμο στον ώμο και με βοηθό τον οχτάχρονο ανιψιό του Κώστα Μπάτσιο, τον γνωστό απόμαχο πια αμπελουργό και οινοποιό.

  Ο Σταύρος Μπάτσιος στα επόμενα χρόνια συμπρωταγωνίστησε στις καρναβαλικές εκδηλώσεις με τους άλλους δυο μεγάλους του αμυντιώτικου καρναβαλιού, τον Τάκη Καναργελίδη και τον Παντελή Μπούκτση και φυσικά με τον ευπατρίδη και υπέροχο στις σατιρικές ρίμες και τις ατάκες του, τον Αντώνη Ραρρή.

  Την άνοιξη του 1953 φωτογραφήθηκαν στην αυλή του Α΄ Δημοτικού Σχολείου μαθητές του Γυμνασίου Αμυνταίου. Το Γυμνάσιο μέχρι το 1962 στεγαζόταν στο Α΄ Δημοτικό Σχολείο. Οι μαθητές του εναλλάσσονταν στα θρανία μ’ αυτούς του Δημοτικού σε εβδομαδιαία βάση. Τη μια εβδομάδα πήγαιναν πρωινές ώρες και την επόμενη απογευματινές. Ενδιαφέρουσα εναλλαγή.

  Στη φωτογραφία διακρίνονται ο Δημήτρης Βαλάσας, θεολόγος Καθηγητής από την Έδεσσα και οι μαθήτριες Άννα Μπάσια, Έλλη Γεωργίου, Μπέμπα Θεοδωρίδου και Ρούλα Μπάντη. Όρθιος αριστερά ο Λευτέρης Παρλάνης από το φωτογραφικό αρχείο του οποίου ξετρύπωσα τη με τόσα συμφραζόμενα υπέροχη φωτογραφία.

Θανάσης Τραϊανός