Μικρές περιπλανήσεις στις εξοχές του Αμυνταίου – Στα αμπέλια…

Γράφει ο Θανάσης Τραϊανός

(Από το ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)

  Οποιονδήποτε χωματόδρομο κι αν πάρεις προς τα νότια ή νοτιοανατολικά του Αμυνταίου, θα βρεθείς να πεζοπορείς στην επικράτεια των αμπελιών. Μια επικράτεια παλιότερη και από την απελευθέρωση.

 

  Ο Σπύρος Μελάς στο έργο του «Οι πόλεμοι 1912-1913» σελ. 295 γράφει: «Αφήνοντας το Κολιάρτσι, βαδίσαμε προς το Σόροβιτς, κωμόπολη ευλογημένη από το Βάκχο, άλλοτε σε μεγάλη ακμή. Εκεί φυτρώνει το πιο εύχυμο κλήμα της Μακεδονίας - μας λέγουν οι ντόπιοι. Κι όποιος πιει κρασί του Σόροβιτς δεν το ξεχνάει».

  Τρίτο δεκαήμερο Αυγούστου 2019. Ανηφορίζω προς τη Σαμαρόπετρα. Δεν ακολουθώ κάποιο χωματόδρομο. Απλά περιδιαβάζω στον υπέροχο αμυντιώτικο αμπελώνα.

  Οι πινούσκες των αμπελιών σε απόλυτη ανάπτυξη. Οι λουζίνκες θαρρείς και στενάζουν από το τερπνό βάρος των τσαμπιών, που όλο και μεγαλώνουν.

  Οι σταφυλόρρωγες σε λευκές και μαύρες ποικιλίες, στην πιο γλυκιά ώρα τους. Ωριμάζουν σαν τις άλλες, τις συνώνυμές τους, διαστέλλονται, γλυκαίνουν το χυμό τους για να έρθουν σε λίγο οι τρυγητές, ίδιοι εραστές, να δρέψουν τους καρπούς του μόχθου τους.

  Μεγάλη υπόθεση ο τρύγος. «Θέρος, τρύγος, πόλεμος» έλεγαν οι παλιοί. Το πολύτιμο προϊόν θα μεταφερθεί όχι πια σε κοφίνια και με κάρα, αλλά σε πλαστικές κλούβες και με τρακτέρ σε σύγχρονα οινοποιεία. Το γνωστό πατητήρι, συρτάρι, στο παλιό κελάρι είναι πια μακρινή, νοσταλγική αναπόληση.

  Τη δεκαετία του 1950 μικροκαμωμένος καθώς ήμουν, ο γείτονάς μας, ο Χρηστάκης Νάνος, με πολλά αμπέλια, κελάρι με μεγάλα κρασοβάρελα και καζάνι, με έβαζε, για δυο - τρεις δραχμές αμοιβή, μέσα στα μεγάλα βαρέλια από την πορτίτσα τους, για να βγάλω τα στεγνά στέμφυλα της προηγούμενης σοδειάς.

  Λίγες εβδομάδες πριν τον τρύγο καθάριζαν τα βαρέλια, τα καλαφάτιζαν και τα κατάβρεχαν με μπόλικο νερό για να φουσκώσουν και να μην έχουν διαρροές.

  Η σύνθλιψη (ξεζούμισμα) των σταφυλιών γινόταν με τα πόδια γυμνά ή σε μπότες μέσα στο «συρτάρι», πατητήρι, που ήταν συνήθως ξύλινο, στο σχήμα μισού κυλίνδρου κομμένο κατά το ύψος του ή μισό βαρέλι μεταλλικό κομμένο κι αυτό κατά τον ίδιο τρόπο με μια μικρή κάνουλα στο κάτω μέρος. Το άδειασμα του «συρταριού» από το μούστο μαζί με τα στέμφυλα και η μεταφορά του στα κρασοβάρελα γινόταν με μαστραπάδες. Πολλή και κουραστική δουλειά. Όμως ευλογημένη...

  Σε λίγες μέρες ο μούστος άρχιζε να βράζει, να μετουσιώνεται σε κρασί. «Μεγάλος Είσαι Κύριε και θαυμαστά τα έργα Σου»!

  Η μετάγγιση από τα μεγάλα κρασοβάρελα στα μικρά γινόταν με «λάστιχο» το γνωστό σιφόνι. Ο μούστος έπρεπε να «πλαγιάσει» λίγο ή καθόλου ή πολύ με τα στέμφυλα για να «πάρει» όσο χρώμα επιθυμούσε και όσες τανίνες ήθελε ο θαυματοποιός, ο οινοποιός.

  Οι μπάμπες μας και οι μανάδες μας «τραβούσαν», με το λάστιχο (σιφόνι) ή από την κάνουλα του βαρελιού, μούστο και έφτιαχναν πετμέζι, ρετσέλι, ζρνα, μουστοκούλουρα και μουσταλευριά με ή χωρίς καρύδια. Με το πετμέζι και τα ζρνα αλείφαμε, τις φέτες του ψωμιού μας για το πρωινό. Άλλοι καιροί!

  Θυμάμαι μικρός, στο Αμύνταιο, τον τρύγο να αρχίζει, όταν αρχίζαμε το Σχολείο, μετά τις 21 Σεπτεμβρίου και να τελειώνει τον Οκτώβριο με το πανηγύρι.

  Κυρίαρχη ποικιλία ήταν, όπως είναι και σήμερα, το περίφημο Ξινόμαυρο Αμυνταίου η γνωστή ως Ποπόλκα.

  Θυμάμαι επίσης την Ταλιάνκα, γνωστή και ως Γαλλικό και την Γκλαμάζτα.

  Το Ξινόμαυρο Αμυνταίου είναι η κορυφαία, η ναυαρχίδα των ερυθρών ποικιλιών της Μακεδονίας και αυτό το χρωστάει στο ιδιαίτερο εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής, το υψόμετρο, τη γειτνίαση με τις λίμνες μας και το μικρόκλιμά της. Γι’ αυτό και τα κρασιά από το Ξινόμαυρο Αμυνταίου είναι Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.).

  Σήμερα ο τρύγος αρχίζει το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου με τις λευκές  ποικιλίες, ακολουθούν οι ερυθρές το Σεπτέμβριο, για να έρθει και η ώρα της Ποπόλκας στις αρχές Οκτωβρίου, όπως σχεδόν διαχρονικά.

  Ποικιλίες οι οποίες καλλιεργούνται σήμερα είναι ενδεικτικά οι ερυθρές Syrah, Merlot, Cabernet Sauvignon, Tannat, Pinot Noir και οι λευκές Chardonnay, Sauvignon Blanc, Malvasia, Μαλαγουζιά, Ασύρτικο, Ροδίτης, Gewürztraminer.

  Οι αμπελουργοί και οι κρασοπαραγωγοί της νιότης μου είναι πια ανάμνηση νοσταλγική. Χασιώτης Πέτρος, Μαλάτσης Σταύρος, Σιστάκος Παναγιώτης, Νάνος Βασίλης, Μάντζας Ηλίας, στα κελάρια του οινοποιούσε ο Χάσος από τη Φλώρινα, Χ” Τρύφων Φώτης, Χατζημηνάς Βαγγέλης, Πετρουσιάνης Βαγγέλης, Μπάντης Παντελής κ.α.

  Στη θέση τους αναδείχτηκαν καινούριοι και ίσως καλύτεροι.

  Τα λίγα και μικρά αμπέλια έγιναν μεγάλοι αμπελώνες και κτήματα με εκατοντάδες στρέμματα.

  Τα μικρά κελάρια, με το χύμα κρασί ή το κρασί σε νταμιτζάνες, αντικαταστάθηκαν από σύγχρονες οινοποιητικές μονάδες με δικά τους κτήματα.

  Το κρασί πλέον εμφιαλώνεται και διατίθεται σε καλαίσθητες φιάλες, σε αναρίθμητες ετικέτες.

  Τις μνήμες πάντως των αμπελιών και του κρασιού συντηρεί το Οινοποιείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού Ευρύτερης Περιοχής Αμυνταίου. Είναι το οινοποιείο, που στηρίζει τους αμπελουργούς από το 1959, στο οποίο και εγώ με τον πατέρα μου «παραδίναμε» τους λιγοστούς τόνους της ποπόλκας που παράγαμε.

  Είναι το οινοποιείο, που ανάδειξε τη μοναδικότητα του Ξινόμαυρου και μέσω των κρασιών του διαφήμισε το Αμύνταιο σ ’όλη την Ελλάδα.

  Είναι η οινοποιητική μονάδα που κράτησε ζωντανή την αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή και έγινε η μήτρα για την περαιτέρω ανάπτυξή της και τη σημερινή αίγλη της, χάριν βέβαια και της παρουσίας των αμπελουργικών και οινοποιητικών μονάδων του σήμερα.

  Το Κτήμα Άλφα (ALPHA ESTATE) με τον εξαίρετο αμπελώνα και το σύγχρονο οινοποιείο του, αποτελεί από το 1997 τον πρεσβευτή προβολής του Αμυνταίου, μέσω των κρασιών του, όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο αλλά διεθνώς.

  Ο ιδιόκτητος αμπελώνας του, που αγκαλιάζει τρυφερά τις εγκαταστάσεις της οινοποιητικής μονάδας, το ίδιο το Οινοποιείο, που είναι επισκέψιμο, το ασύλληπτης ομορφιάς κελάρι του, αλλά και η γειτονική περιοχή της Σαμαρόπετρας με πανοραμική τη θέα του Αμυντιώτικου αμπελώνα είναι πλέον τουριστικός προορισμός. Οι δημιουργοί του συνεχίζουν σε άλλο επίπεδο, εκείνο που έφτιαχναν οι κάτοικοι του Σόροβιτς το 1912, όπως μας περιγράφει ο Σπ. Μελάς.

  Το Κτήμα Κυρ-Γιάννη, που ιδρύθηκε και αυτό το 1997 από τον Γιάννη Μπουτάρη «μια από τις πιο σημαντικές μορφές της ελληνικής βιομηχανίας κρασιού», με αμπελώνες στο Ράστο, Ντρούμο, Σαμαρόπετρα και οινοποιείο στον Άγιο Παντελεήμονα παράγει κρασιά «που διακρίνονται για το ιδιαίτερο στιλ τους, χάρη στη μικροοινοποίηση και την κατάλληλη επιλογή χαρμανιών» με έμφαση στο ντόπιο Ξινόμαυρο. Η συμβολή του κτήματος στην προβολή της περιοχής μας, μέσω των κρασιών του, είναι ανεκτίμητη.

  Το In Vino Estate (Κτήμα Εν Οίνω) των αδελφών Τσίπα «συνεχίζει την οικογενειακή παράδοση και την τήρηση των αρχών και ποιοτικών πρακτικών οινοποίησης που κληρονόμησαν» στον Άγιο Παντελεήμονα.

  Το Οινοποιείο Vegoritis, το Κτήμα Καρανίκα και το Κτήμα Δημόπουλος, δραστηριοποιούνται στην παραγωγή εκλεκτών κρασιών και συμβάλλουν στο μέτρο, που τους αναλογεί, στην προβολή του Αμυντιώτικου Αμπελώνα.

  Αυτά σκεπτόμενος, πεζοπορώντας στο μονοπάτι των αμπελιών, έφτασα χωρίς καν να το καταλάβω στην κορυφή της Σαμαρόπετρας.

  Ο ήλιος μόλις είχε ανατείλει από τις κορυφές του Βερμίου και έλουζε την καταπράσινη απεραντοσύνη με ένα μαγικό φως.

  Η θέα των τεσσάρων λιμνών του Αμυνταίου, του Καϊμακτσαλάν, του Βερμίου, του Άσκιου, του Βιτσίου, του Βαρνούντα, που συγκροτούν το φυσικό πλαίσιο του Αμυντιώτικου Αμπελώνα, είναι μοναδική...