Περί βλακών…

  Σίγουρα θα σας έχει τύχει ένας πανύψηλος τύπος με φαρδιές πλάτες και μεγάλο κεφάλι, να στέκεται σαν να μη συμβαίνει τίποτα πρώτος – πρώτος σε κάποια συναυλία και να κουνιέται πέρα – δώθε αμέριμνος, ενώ πίσω του πέντε άτομα προσπαθούν να ξεκλέψουν μια εικόνα από τα τεκταινόμενα στη σκηνή.

Όπως θα έχει τύχει ακριβώς μπροστά σας, ένας μάγκας με σωματότυπο …ντουλάπας, να πιάνει τις δύο(!) τελευταίες θέσεις στάθμευσης, παρκάροντας λες και βρίσκεται στην αυλή του.

  Οι προαναφερθέντες και άλλοι παρόμοιοι είναι δυο χαρακτηριστικές εκφάνσεις αυτού του ανθρώπινου τύπου που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε βλάκα. Και μάλλον είναι οι ελαφρές μορφές της κατηγορίας.

  Επειδή όλοι μας (των επιστημόνων μη εξαιρουμένων), χωριζόμαστε σε δύο μεγάλες κατηγορίες: έξυπνοι και βλάκες, με πολλές διαβαθμίσεις εντός τους βέβαια αλλά πάντως όλες οι σχετικές συμπεριφορικές μελέτες και έρευνες, συμφωνούν ότι οι μεγάλες κατηγορίες είναι οι δύο που είπαμε. Και μάλιστα, άσχετα με το κοινωνικό, εκπαιδευτικό και οικονομικό επίπεδο του καθενός!

  Το που ανήκει βέβαια ο καθένας μας θα ήταν εύκολο να το καταλάβουμε, αλλά υπάρχει ένα μικρό πρόβλημα: όσοι ανήκουν στην πρώτη κατηγορία δεν το φωνάζουν κι όσοι ανήκουν στην δεύτερη δεν το ξέρουν κι αν τύχει να τους το πουν, δεν θα το παραδεχτούν ποτέ ούτε οι πρώτοι, ούτε οι δεύτεροι – για διαφορετικούς λόγους. Να το πούμε κι αλλιώς, στον βλάκα αρέσει να το παίζει έξυπνος, ενώ αντίθετα έξυπνα φέρεται όποιος το παίζει βλάκας ενίοτε, χωρίς να είναι.

  Ο σκοπός όμως είναι τουλάχιστον να μπορούμε να εντοπίσουμε έναν βλάκα, επειδή όπως θα εξηγήσουμε στην συνέχεια κάθε βλάκας είναι και επικίνδυνος.

  Το πρώτο και βασικότερο χαρακτηριστικό του βλάκα λοιπόν, είναι οι εύκολες γενικεύσεις καθώς και η ολοφάνερη τάση να νομίζει πως μπορεί να τα εξηγήσει όλα, όσο λίγα κι αν είναι αυτά που κατέχει. Ο βλάκας βιάζεται να καταλήξει σε συμπεράσματα. Δεν μπορεί να ζει με την αμφιβολία ούτε λεπτό.

  Ένα άλλο χαρακτηριστικό του βλάκα είναι ότι εντυπωσιάζεται από την ποσότητα και όχι από την ποιότητα: πολύ φαΐ κι ας μη φάμε, μεγάλο αμάξι κι ας το έχουμε στο γκαράζ, πολλά λεφτά κι ας μην ξέρουμε να τα ξοδεύουμε κ.ο.κ.

  Κι ένα τελευταίο σημάδι αναγνώρισης του βλάκα, είναι ότι εντυπωσιάζεται πολύ εύκολα, ακριβώς επειδή δεν μπορεί να δεχτεί τις διαβαθμίσεις στη συμπεριφορά των άλλων και το γεγονός ότι η κοινωνία, οι άνθρωποι και η Φύση δεν υπακούουν στον κανόνα του άσπρου – μαύρου. Εκφράσεις όπως «αλήθεια;», «δεν το πιστεύω!», «έγινε τέτοιο πράγμα;», ειπωμένες με γνήσιο εντυπωσιασμό, είναι το σήμα κατατεθέν του.

  Αφού μάθαμε να αναγνωρίζουμε τον βλάκα, ας δούμε γιατί είναι επικίνδυνος.

  Πρώτον, επειδή είναι απρόβλεπτος με την κακή έννοια. Μπορεί να κάνει κακό στον άλλον χωρίς το παραμικρό όφελος. Ή, έστω, για όφελος δικό του δυσανάλογα μικρό σε σχέση με το κακό που προκαλεί. Ξέρω π.χ. συνάνθρωπο που έκαψε την δική του αποθήκη επειδή ο νοικάρης του, του χρωστούσε κάποια νοίκια!

  Δεύτερον, ο βλάκας είναι πονηρός (η δε μωρία μάλιστ’ αδελφή της πονηρίας έφυ – Σοφοκλής). Προσοχή, όχι εφευρετικός ή προσεκτικός, αλλά πονηρός με την έννοια του ραδιούργου, που έχει την τάση να καθοδηγεί τους άλλους καθαρά από ιδιοτέλεια, μεταχειριζόμενός τους σαν εργαλεία ή ακόμα χειρότερα σαν αντίπαλους. Γι αυτό και δεν πρέπει να συνδέουμε τους «επιτυχημένους» με τους έξυπνους, αφού η «επιτυχία» μπορεί και να είναι προϊόν πονηριάς, όχι χωρίς μακροπρόθεσμο κόστος όμως.

  Τρίτον, ο βλάκας ρέπει ασύστολα προς την συκοφαντία η οποία του δίνει την αίσθηση πως έτσι εξισώνεται με αυτόν που συκοφαντεί. Καθώς υστερεί συναισθηματικά από τον μέσο άνθρωπο, νιώθει συνεχώς ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση αδυναμίας που του δηλητηριάζει την ψυχή και επιτρέπει την κυριαρχία του ενστίκτου επί της λογικής και του δίκιου. Η ανηθικότητα και η αναλγησία είναι μόνιμες σύντροφοι του βλάκα. Εδώ ακριβώς βρίσκεται και η μεγάλη αντίθεση με τον έξυπνο, ο οποίος χρησιμοποιεί το μυαλό του ως φρένο απέναντι στα πάθη, την επιθετικότητα και την αμετροέπεια.

  Θα μπορούσαμε όπως καταλαβαίνετε να γράψουμε ολόκληρα βιβλία για τον βλάκα – πράγμα που έχει γίνει, αλλά επειδή ο χώρος μας δεν είναι και απεριόριστος ας κλείσουμε με μερικά σημεία εντελώς απαραίτητα.

  Ένα είναι ότι η βλακεία είναι ανίατη, δυστυχώς. Ο βλάκας δεν δέχεται καν υποδείξεις. Ο Καραμανλής είχε πει κάποτε για έναν διπλωμάτη που του είχαν προτείνει να πάρει μαζί του σε ένα κρίσιμο ταξίδι στο εξωτερικό επειδή ήξερε επτά γλώσσες, αλλά ο ίδιος τον είχε χαρακτηρισμένο βλάκα: «και στις εφτά, βλακείες θα λέει!».

  Ένα ακόμα είναι ότι οι βλάκες πάνε συνήθως πολλοί μαζί και φτιάχνουν ομάδες.

  Και ένα τελευταίο. Όλοι κάνουν βλακείες στη ζωή, αλλά οι έξυπνοι την πατάνε κατ’ εξαίρεση και όχι κατ’ εξακολούθηση. Αυτός είναι και ο λόγος που οι έμπειροι νομοθέτες, δικαστές, αστυνομικοί και λοιποί έχοντες την δυνατότητα της τιμωρίας, δεν παίρνουν κεφάλια με την πρώτη γκέλα. Από αρχαιοτάτων χρόνων...

Γ. Μ. - παραΕκπαιδευτικός