Θοδωρής Ρακόπουλος: «Ταξίδι στο κέντρο της γης ή από το Κουρδιστάν στο Αμύνταιο»..

Ο πολυβραβευμένος Αμυνταιώτης ποιητής Θοδωρής Ρακόπουλος 
και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος…

  Το Κουρδιστάν ξανάρχεται στη μνήμη - εκεί που έλεγα να μην γράψω γι’ αυτό ... είναι δύσκολο να συγκρατήσεις τα βουνά, και η γης δεν έχει χαλκάδες να την πάρουν και να φύγουν- έτσι δεν έλεγε ο Μακρυγιάννης; Αν η εισαγωγή σε αυτό το αρθράκι φαίνεται υπέρ το δέον λυρική, στην ουσία η πρόθεσή μου είναι απλά να μιλήσω για το προσφιλές θέμα ‘πατρίδα’, μέσα από το πρίσμα του «Άλλου». Κι εδώ, ο «Άλλος» δεν έχει καν την πατρίδα που του αξίζει. Θα μιλήσω για ένα ταξίδι στην χώρα των Κούρδων.

  Έφτασα στην καρδιά της Μεσοποταμίας μέσα στο φθινόπωρο, κι όμως τα σκουπίδια στους δρόμους κάποιες μέρες λιώναν απ’ τη ζέστη. Διότι στο Κουρδιστάν δεν υπάρχουν σκουπιδοτενεκέδες. Τα απορρίμματα αφήνονται στο δρόμο, δίπλα στην αλάνα όπου παίζουν παιδιά- δια τον φόβον των βομβιστών, δήθεν. Με την δικαιολογία της «τρομοκρατικής δραστηριότητας» του ΡΚΚ, έχει απαγορευθεί στις δημοτικές αρχές στην Νοτιοανατολική Τουρκία να χρησιμοποιούν απορριμματικούς κάδους.

  Ακούγεται απλό, όταν το βλέπει κανείς συνδυαστικά, μέσα στο πολιτικό περιβάλλον που γεννά τέτοιες φαιδρές νομοθεσίες. Όπως άλλωστε και η απαγόρευση της γλώσσας των Κούρδων, της λαλιάς των ορέων, ενός γλωσσικού μορφώματος που επιβίωσε ως τις μέρες μας από την Ζωροαστρική περίοδο. Η πατρίδα τους κυκλώνεται από ξενόφοβες κατασταλτικές νομοθεσίες και δεν θα έχουν ίσως ποτέ το κράτος που ποθούν.

  Οι Καρδούχοι, ο άγριος και περήφανος λαός που έως κι ο Μέγας Αλέξανδρος δεν κατάφερε να υποτάξει ολοσχερώς, ζουν από την περίοδο της Περσικής Αυτοκρατορίας στον ίδιον τόπο. Κάποιοι αποκαλούν την περήφανη αυτή γεωγραφία «εσχατιά του κόσμου», εγώ προτιμώ τον όρο καρδιά της Ευρασίας. Και πράγματι, συνηθισμένοι όπως είμαστε στην ευρωκεντρική μέθοδο, στην ανάλυση όλων των ιστορικών πεπραγμένων μέσα από το νεοαποικιακό πρίσμα που μας δώσαν στο σχολείο, τοποθετούμε το κέντρο του κόσμου κάπου στο τρίγωνο Βερολίνο-Άμστερνταμ-Λονδίνο (που θα ‘λεγε σαρκαστικά κι ο Μαρξ). Όλοι οι παγκόσμιοι χάρτες «μας» έχουν ως κέντρο τους την Δυτική Ευρώπη, τον πολιτικό χώρο με τον οποίο θέλουμε να συνταυτιστούμε. Στην πραγματικότητα όμως, τόποι όπως η Μεσοποταμία και η Μέση Ανατολή γενικότερα (εξ ου και τα ονόματα- γη που κείται στο μέσον των κόσμων) βρίσκονται στο ιστορικό και άρα πολιτισμικό κέντρο του πλανήτη μας. Όχι μόνο οι δρόμοι του μεταξιού και οι Πτολεμαϊκές επαρχίες, αλλά και η ιδιαίτερη γεωγραφία αυτής της γης σου δίνει την αίσθηση ότι -διάολε!- ακουμπάς τον ομφαλό του κόσμου.

  Κλεισμένη από τον Τίγρη και τον Ευφράτη, η κουρδική γη σηκώνει την άγρια κορυφογραμμή της σε μεγάλα ύψη, αποκόβοντας τον παράξενο αυτό λαό από την ροή των πολιτισμών στα πόδια των μεγάλων ποταμών τόσο ώστε να διατηρήσει την πολιτισμική του ταυτότητα για 2500 χρόνια. Οι Κούρδοι, ξαδέρφια των Περσών ζουν ανάμεσα σε Σουνίτες, Σιίτες και Χριστιανούς Ορθόδοξους, στο κέντρο μιας πολιτισμικής συνάντησης (ή μήπως αντιπαράθεσης?) μεταξύ Τούρκων, Αράβων, Αρμένιων και Περσών. Τι κρίμα που στην Δύση, και στην χώρα μας ακόμη, οι λαμπροί αυτοί λαοί συγχέονται τόσο... πόσες φορές δεν έχω ακούσει ότι οι Κούρδοι είναι πρωτοξάδερφα των Τούρκων ή ότι οι Ιρανοί μιλούν αραβικά...

  Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι βασικό- η Κουρδική είναι ινδο-ευρωπαϊκή γλώσσα της περσικής οικογένειας.

Δεν έχει τίποτα κοινό με τα Τουρκικά, τα οποία ανήκουν στην μογγολική οικογένεια (αυτό δεν σημαίνει, όπως θα ήθελαν πολλοί Έλληνες εθνικιστές, ότι οι Τούρκοι είναι «βάρβαροι Μογγόλοι»).

  Ακολουθεί τους κανόνες σύνταξης των «δικών» μας γλωσσών, και το αλφάβητο που χρησιμοποιεί στο Τουρκικό Κουρδιστάν είναι λατινικό – άρα είναι εύκολη ίσως η εκμάθησή της.

  Ύστερα, οι Κούρδοι δεν είναι μια μικρή μειονότητα στην περιοχή. Αριθμούν τουλάχιστον 30.000. 000 ψυχές σε Τουρκία, Συρία, Ιράν και Ιράκ. Όσο γράφω αυτές τις γραμμές, το Ομόσπονδο Κουρδικό Κράτος του Βορείου Ιράκ εδραιώνεται σιγά σιγά ως πραγματικότητα. 

  Ο λόγος που παραθέτω το παρόν σημείωμα δεν είναι «ταξιδιωτική εντύπωση», αλλά πολιτική παράθεση, θέλω να πιστεύω. Η κουβέντα για την ανάδυση του Τουρκικού εθνικισμού εξελίσσεται σε πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής σε προτεραιότητα για τις σχολές Ιστορίας ή Πολιτικών Επιστημών. Η ιδιαιτερότητά του ως πλατιά εδραιωμένης λαϊκής ιδεολογίας είναι πρώτον το εκκοσμικευμένο της στοιχείο [παπάδες και χοτζάδες δεν χωρούν στην τουρκική εθνική μυθοπλασία, σε αντίθεση με την δική μας] και δεύτερον, μία ελαφρώς αρρωστημένη αντίληψη περί «εσωτερικού εχθρού». Οι Κούρδοι είναι το κλασσικό παράδειγμα μιας τέτοιας μισαλλοδοξίας.

  Στην πρώτη παράγραφο αναφέρθηκα στον Άλλο, με άλφα κεφαλαίο. Είναι συνήθως ο όρος που κυριολεκτικά ορίζει το πολιτισμικό ‘Εμείς’. Κι ο λόγος που μπορεί να ενδιαφέρει αυτό έναν πολίτη στον ακριτικό νομό μας είναι ακριβώς η ευτυχής γεωγραφία όπου βρισκόμαστε. Το Αμύνταιο είναι μια πενηντάρα χιλιόμετρα από δύο Ά/άλλες χώρες, που για πολλούς από ‘εμάς’ αποτελούν πηγή φόβου ή ψόγου, για την φτώχεια και την πολιτική τους αστάθεια. Στην διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν μάλιστα τα έναντι, άθεα Μαρξιστικά καθεστώτα’ (με τα λόγια του Αυγουστίνου Καν-τιώτη).

  Τώρα θα πείτε τι σχέση έχουν όλα αυτά με τους Κούρδους κτλ... ε, λοιπόν, η περιπλάνηση ή όπως λέμε και στην ανθρωπολογία ‘η πιλοτική έρευνα’ στο Κουρδιστάν μου θύμισε τα νιάτα μου στο Αμύνταιο. Χειμώνας 1992-3, όμορφο χιόνι στρωμένο τα Σαββατιάτικα πρωινά, μαγεία παιδικής ηλικίας.

  Ο Αγγελόπουλος γυρίζει το «Μετέωρο Βήμα του Πελαργού» στο Αμύνταιο- μια ταινία για την βία και την παράνοια των συνόρων, εναντίον κάθε εθνικισμού. Και πηγαίνουμε με τους φίλους στο θεάρεστο κατηχητικό, όπου μας προγκάν να μποϋκοτάρουμε και σαμποτάρουμε με κάθε τρόπο τον «άθεο» Αγγελόπουλο, με το «αντιπατριωτικό» του έργο. Μέχρι που οργανώθηκαν και ομάδες από 10χρονα-12χρονα παιδιά για να πετάν πέτρες στους Κούρδους κομπάρσους που είχαν κατασκηνώσει κοντά στον σταθμό. Τους Κούρδους που διάλεξε ο σκηνοθέτης διότι αντιπροσωπεύουν τα κατ’ εξοχήν θύματα του κάθε εθνικισμού, ξένοι στην ίδια τους τη χώρα κι εκτός.

  Εμένα πάντως δεν βρέθηκε κανένα παιδάκι να μου πετάξει πέτρα όσο περιπλανιόμουν στο Ντιγιάρ Μπακίρ, στο Αντιαμάν, στο Μπατμάν. Κι όταν επισκέφτηκα τον αρχαιολογικό χώρο του κρατιδίου της Κομμαγηνής, στην καρδιά του Κουρδιστάν, και είδα ελληνικές επιγραφές στις πέτρες, ποιήματα κι αναθήματα στα ελληνικά, κατάλαβα πολλά για το πόσο παράλογοι είναι οι εθνικισμοί και πόσο ρευστά τα σύνορα...

(Από την έντυπη έκδοση του ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟΥ – Μάρτης 2008).