Τσιρι - Βάρβαρα...

Γράφει ο ΕΛΕ 

(Από την έντυπη έκδοση του ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟΥ). 

  Ήταν κάποτε ένα χωριό που οι λιγοστοί κάτοικοί του, αγροτοκτηνοτρόφοι κυρίως και μικροτεχνίτες και μικροέμποροι, ζούσαν με τα έθιμα τους και αναπτύσσανε τις κοινωνικές τους σχέσεις. Τις γνωριμίες τις μεταπλάθανε σε φιλίες και σε συμπεθεριά.

  Όταν τελείωναν οι αγροτικές δουλειές, εκεί στο τέλος του Νοέμβρη που ολοκλήρωναν τη σπορά και τη συγκομιδή της καύσιμης ύλης για ν’ αντιμετωπίσουν τον επερχόμενο και σκληρό χειμώνα, καθάριζαν τις αυλές τους, τα μαντριά τους, τα υποστατικά τους και άναβαν μια φωτιά για να κάψουν τα απορρίμματα.

  Η φωτιά σαν μια αναπαράσταση του αρχέγονου πυρός, μάζευε γύρω της τον κόσμο της γειτονιάς. Ήταν όμορφα να την κοιτάζεις και να σε ζεσταίνει και ο χορός της φλόγας ταξίδευε τους αταξίδευτους χωρικούς, σε τόπους και χρόνους, που μόνον ακουστά τους είχαν. Κάθονταν εκεί ως άλλοι «ποιμένες αγραυλούντες».

  Και απολάμβαναν το «φως ιλαρόν». Και επειδή ήταν ένα απολαυστικό διάλειμμα στην άχαρη ζωή τους, αποφάσισαν να το επαναλάβουν κάθε χρόνο πριν την είσοδο του χειμώνα, κάτι σαν προεόρτιο πλησιάζοντας στο χειμερινό ηλιοστάσιο και στη μεγάλη νύχτα των Χριστουγέννων.

  Κάπως έτσι φαντάζομαι να γεννήθηκαν τα τσίρι Βάρβαρα. Εύκολο να εξηγήσουμε και την προέλευση της λέξης, από το θόρυβο που έκαναν τα καιόμενα φρύγανα και ξερόχορτα που ήταν άφθονα στο οροπέδιο και τα τσάκνα* από το κλάδεμα των δένδρων. Τα ξύλα ήταν σπάνια και τα δάση απείχαν από το χωριό. Το πολύ – πολύ στις υπώρειες των λόφων να έκοβαν σμρέγκι*. Βολευόντουσαν κυρίως με βαλιάφτσες* και λουζίνκες*.

  Το χωριό μεγάλωνε και γεννιόντουσαν και νέοι μαχαλάδες. Άρχισε να κατοικείται η περιοχή πέρα από την ηλεκτρική εταιρεία και η περιοχή πάνω από τις γραμμές του τραίνου. Οι νέοι κάτοικοι ευπροσάρμοστοι, υιοθέτησαν τα ήθη και τα έθιμα έτσι όπως γίνεται πάντοτε με τη συγκέντρωση ανθρώπων. Λειτουργεί μια πολιτισμική ώσμωση μέχρις ότου διαρραγεί η διαχωριστική μεμβράνη και γίνουν όλα ένα.

  Κι αυτό δεν είναι κακό όταν συμβαίνει ειρηνικά μέσα από τις ανθρώπινες σχέσεις. Μέσα από τις συνεργασίες και τον έρωτα.

  Άρχισαν να πληθαίνουν κι οι φωτιές μαζί με τις γειτονιές και τις παρέες. Το εντελώς αντίθετο από ότι κάνουν στην Αθήνα, όπου πρώτα ανάβουν φωτιές και μετά παν και χτίζουν εκεί που έκαψαν.

  Στο χωριό της ιστορίας μας, πρώτα γίνονταν η γειτονιά και ύστερα σε κάποιο άχτιστο ακόμη οικόπεδο, σε μια αλάνα, άναβαν τη φωτιά του εθίμου.

  Η φωτιά κρατούσε μερικές ώρες μέχρι το ξημέρωμα. Μέχρι να εμφανιστεί η γειτόνισσα με την τσίμπλα στο μάτι αναμαλλιασμένη, έχοντας πρόχειρα ριγμένο πάνω από τη ρόμπα της ένα πανωφόρι, μπορεί και το αμπέχονο του στρατού που κράτησε ο άντρας του σπιτιού για τις δουλειές, με ένα μεταλλικό φαράσι* να πάρει ζαρ* για ν’ ανάψει τη σόμπα της. Τότε έφευγαν και οι τελευταίοι. Έτσι, τόσο λίγο χρόνο κρατούσε η φωτιά. Κρατούσε όμως πολύ η προετοιμασία.

  Μετά τον τρύγο ξεκινούσαν οι ομάδες για την περισυλλογή της καύσιμης ύλης στη γύρω από το χωριό ύπαιθρο. Κάποιος φιλότιμος γείτονας, δάνειζε το χώρο της πίσω αυλής, απ’ την μεριά που έβγαζαν τα ζώα, για να αποθηκευτούν όλα τα ξερόχορτα.

  Στο Σχολείο τα παιδιά καυχιόντουσαν και λέγανε: «μαζέψαμε δέκα κάρα πατημένες βαλιάφτσες και εκατό δεμάτια λουζίνκες». Αυτά τα δεμάτια ήταν πολλές φορές κλεμμένα από αφύλακτες αχυρώνες.

  Οι συμμετέχοντες στις ομάδες, αν και έφηβοι, είχαν υψηλή αίσθηση καθήκοντος και εθελοντικά φύλαγαν ομαδικά την καύσιμη ύλη, μη τύχει και την κλέψουν οι της άλλης γειτονιάς, μέχρι την ποθητή νύχτα. Τα σύνεργα της φύλαξης ήταν οι φακοί με την πλακέ μπαταρία και το χοντρό γυαλί για τους πιο εύπορους και οι λασταγκάρκες* για τους πιο μαχητικούς. Στις βάρδιες φύλαξης έπεφτε και κανα παράνομο τσιγάρο και πολύ σπάνια κανένα χαρτοπαίγνιο.

  Όταν γινόταν η φωτιά, σπάνια έψηναν καμιά πατάτα ή αν είχε κλέψει κάποιος τίποτα λουκάνικα (αυτό το τελευταίο σπάνια). Αυτά τότε.

  Τα χρόνια πέρασαν, η δημοκρατία βάθαινε (ουδέν ψευδέστερο αυτού), η τοπική αυτοδιοίκηση δυνάμωσε, ιδρύθηκαν σωματεία και σύλλογοι και πάει λέγοντας. Σε κάποια φάση αυτής της εξέλιξης, προ ετών, και ενώ η πιτσιρικαρία ετοιμάζονταν για το έθιμο της φωτιάς, άκουσα το παράπονο τους επειδή η τότε δημοτική αρχή κουβάλησε και μοίρασε ξύλα «δενδρίσια», όπως λέγανε τη δασική ξυλεία, ενισχύοντας έτσι κάποιες φωτιές, άρα και κάποιες παρέες. Το έψαξα και δυστυχώς ήταν αλήθεια.

  Το επόμενο βήμα στον κατήφορο, ήταν η ενεργή συμμετοχή του τότε Δήμου (όχι βεβαίως με την έννοια του λαού) σε κάποια από τις φωτιές. Το παιχνίδι αυτό υπακούει στο λεγόμενο αλισβερίσι.

  Ο πονηρός γλύφει τη δημοτική αρχή (όπου το γλείψιμο είναι η επικάλυψη της απειλής) και αυτή ευεπίφορη σε διολισθήσεις υποχωρεί και κάνει χαζορουσφέτια. Να μην δυσαρεστήσουμε το «σύλλογο αγάμων» στη φωτιά που θέλει ν’ ανάψει, γιατί κι αυτοί με τη σειρά τους θα μας δυσαρεστήσουν στις επόμενες εκλο(YES). Και αυτή η συμπεριφορά καθόρισε τη σχέση συλλόγων με την Τ.Α. (τοπική αυτοδιοίκηση, μιας και ζούμε στον αστερισμό των αρκτικόλεξων).

  Φέτος, παραμονές Αγίας Βαρβάρας, ο δρόμος μ’ έφερε εκεί κοντά στο κλαμπ των οπαδών του ΠΑΟΚ. Είδα απέναντι στο δημόσιο κτήμα πανηγυριώτικες προετοιμασίες. Είπα μέσα μου: «Μπράβο οργάνωση οι LUNATICS! Επιτέλους, η εκδίκηση της γυφτιάς! Το αυθόρμητο της παρέας απέναντι στην οργανωμένη παράσταση!». Δυστυχώς επλανήθην πλάνην οικτρά. Έχει και χειρότερα. Κάπως σαν τα ματς εξ αναβολής στο ποδόσφαιρο, θα έχουμε και τσίρι Βάρβαρα εξ αναβολής.

  Όμως, ότι κι αν γίνει, το έθιμο θα ζει όσο θα υπάρχουν παρέες με παιδική καρδιά. Το παιχνίδι ως αντίδοτο του γήρατος και η φωτιά σαν δώρο του Προμηθέα στους ανθρώπους. Κι ας τον τίμησαν οι θεοί δεσμώτη στο βράχο του Καυκάσου.

- Τις λέξεις με αστερίσκο (*) τις άφησα αμετάφραστες. Εξάλλου, τις γνωρίζουν οι περισσότεροι από τις παλιοσειρές Βαρβαριστές!