Συντομεύει ο δρόμος προς τη χρεοκοπία. Κούρεμα με την ψιλή μηχανή;

Του συνεργάτη μας Σωκράτη Γούλιου - 

(Από την έντυπη έκδοση του ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟΥ)

  Στις μέρες μας η λέξη κούρεμα βρίσκεται στην πρώτη θέση των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ). Δικαίως, γιατί κούρεμα δεν γίνεται πλέον μόνο στα πρόβατα τον Μάιο και κατά διαστήματα στα κεφάλια μας, αλλά κάπου-κάπου και σε κεφάλαια επενδύσεων σε κρατικά ομόλογα.    

  Ένα τέτοιο κούρεμα προβλέπεται να γίνει προσεχώς στα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Στη σύνοδο κορυφής της Ευρωζώνης στις 21 Ιουλίου είχε αποφασιστεί ένα «κούρεμα» από 21% για τα ελληνικά ομόλογα που κρατούν ως επί το πλείστον τράπεζες, ασφάλειες και ασφαλιστικά ταμεία. 

  Η απόφαση αυτή ήταν πολύ σημαντική για την Ελλάδα. Πρώτον, γιατί η Ελλάδα θα επέστρεφε λιγότερα από τα δανεικά της και, δεύτερον, σε ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Αλλά πριν ακόμη τεθεί σε ισχύ η απόφαση διαπιστώνεται ότι είναι μάλλον ξεπερασμένη και ότι θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Αμφισβητείται ότι η Ελλάδα μπορεί να τακτοποιήσει τα οικονομικά της και να εφαρμόσει τις διαρθρωτικές αλλαγές που συμφωνήθηκαν με τους εταίρους.

  Το κούρεμα είναι η μετάφραση από την αγγλική λέξη haircut και προέρχεται από τον κύκλο των καουμπόηδων χρηματιστών. Χρησιμοποιείται παραστατικά όταν κάποιος θέλει να δηλώσει ότι δεν πρόκειται να πάρει πίσω στο ακέραιο, δηλ. όλα τα λεφτά που επένδυσε σε ομόλογα. Ένα απλό παράδειγμα με υποτιθέμενο κούρεμα 50% θα επιδρούσε έτσι περίπου:

  Το ελληνικό δημόσιο χρεωστάει κάπου 370 δις €, προς τούτο έχει εκδώσει 37.000 εκατομμύρια δεκαετή ομόλογα των 100 ευρώ ανά τίτλο (το κομμάτι). Όταν ο αγοραστής (επενδυτής) απέκτησε ένα ομόλογο των 100 ευρώ, διάβασε πάνω στον τίτλο ότι το ελληνικό δημόσιο θα του πληρώνει κάθε χρόνο τον τόκο και ότι μετά από δέκα χρόνια (λήξη) θα πάρει πίσω στο ακέραιο το αρχικό κεφάλαιο, δηλ. τα 100 ευρώ. Επειδή όμως η Ελλάδα βρίσκεται σε βαθιά δημοσιονομική κρίση και, όπως φαίνονται τα πράγματα, έχει μεγάλες δυσκολίες να αποπληρώσει εγκαίρως ολόκληρο το χρέος, για αυτό διαπραγματεύεται με τους δανειστές της ένα κούρεμα, δηλ. να συμφωνήσουν αυτοί να τους επιστρέψει λιγότερα η Ελλάδα. Εν όψη των δυσκολιών και προκειμένου να μην διακινδυνεύσουν οι δανειστές όλα τα δάνεια που χορήγησαν στην Ελλάδα, συμφωνούν σε ένα κούρεμα του αρχικού ποσού (100 ευρώ) κατά 50%, δηλ. συμφωνούν να τους επιστραφούν αντί 100 μόνο 50 ευρώ, με ετήσιους τόκους μεν αλλά σε πολύ πιο πολλά χρόνια από ότι αρχικά προβλεπόταν, όπου την αποπληρωμή εγγυάται όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά εν μέρει και η Ευρωζώνη.

  Να, όμως, που δεν πέρασαν ούτε εβδομάδες και οι καουμπόηδες χρηματιστές, μέτοχοι των λεγόμενων «hedge funds», κίνησαν διαβολεμένες ενέργειες, δυστυχώς με επιτυχία. Υποστηριζόμενοι κι από τους επίσης διαβολεμένους οίκους αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας, πέτυχαν να δυσφημίσουν ακόμη περισσότερο την ούτως ή άλλως δύσκολη δημοσιονομική μας κατάσταση, έτσι, που η τιμή των ομολόγων στα χρηματιστήρια από 79 (μετά το αναμενόμενο κούρεμα της 21ης Ιουλίου) υποχώρησε σε 35 € ανά τίτλο των 100 €. Αμέσως έτρεξαν οι θαμώνες των καζίνων των «hedge funds», που ως γνωστό παίζουν με ξένα λεφτά, και προμηθεύτηκαν πάνω από 30 δις € σε εξόχως υποτιμημένα ελληνικά ομόλογα. Ελπίζουν ότι σε λίγο, μόλις επικυρωθεί η προαναφερθείσα απόφαση της συνόδου, θα ανήκουν σε αυτούς που θα αποπληρωθούν εγγυημένα με περισσότερα από τα διπλάσια (79 €) για κάθε τίτλο. Δεν αποκλείεται οι κερδοσκόποι να έκοψαν τα κρεμμύδια πριν πιάσουν το ψάρι, γιατί το κούρεμα μπορεί να αποβεί χαμηλότερο από ότι ελπίζουν.   

  Μολονότι το σενάριο για ένα δραστικό κούρεμα έχει κερδίσει πολλούς ιθύνοντες, τελικά θα μπορούσε να αποβεί για την Ελλάδα σαν ένα χάπι, του οποίου οι παρενέργειες θα είναι δυσμενέστερες από ότι η αναμενόμενη θεραπεία. Ένα τέτοιο κούρεμα που θα ξελάφρυνε την Ελλάδα από τα μισά χρέη της, θα την στιγμάτιζε διεθνώς σαν έναν οφειλέτη που έφαγε πολλά λεφτά. Κατόπιν, το κούρεμα δεν πρόκειται να γίνει χωρίς όρους, μάλιστα πιο επώδυνους και πιο δυσβάσταχτους από ότι οι όροι του σημερινού μνημονίου. Γιατί αν ήταν τόσο απλά τα πράγματα, τότε κι άλλες χώρες σε δημοσιονομική κρίση, όπως η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισπανία και η Ιταλία, θα ζητούσαν ένα παρόμοιο κούρεμα για να απαλλαχθούν από το βάρος του δημόσιου χρέους.

  Πολύ σκεπτικός φάνηκε ο Λουκάς Παπαδήμος, πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας και μέχρι προ ολίγου αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Ο Παπαδήμος προτιμά να ιδεί την απόφαση της 21ης Ιουλίου με το χαμηλό κούρεμα σε εφαρμογή, γιατί πιστεύει ότι αυτή υπόσχεται συγκεκριμένα οφέλη για την Ελλάδα, αρκεί εμείς να προχωρήσουμε συγχρόνως στην εφαρμογή των μέτρων που έχουμε αναλάβει. Γιατί ένα κούρεμα από μόνο του δεν λύνει το πρόβλημά μας. Βλέπει σε μια ευρεία αναδιάρθρωση που συζητείται, ανεξέλεγκτους κινδύνους τόσο για την Ελλάδα όσο και για ολόκληρη την Ευρωζώνη.

  Άλλωστε, ποιος θα μπορούσε σήμερα να ισχυριστεί ότι ένα κούρεμα με την ψιλή μηχανή στο δημόσιο χρέος μας δεν θα εξελιχθεί σε δούρειο ίππο αυτών που θέλουν την Ελλάδα έξω από την Ευρωζώνη, ότι δεν είναι η αρχή μιας χρεοκοπίας; Αναμένεται ότι στην προσεχή σύνοδο κορυφής της Ε.Ε., στις 23 Οκτωβρίου, θα παρθούν αποφάσεις για μια, ας ελπίσουμε, μακροχρόνια σταθεροποίηση της Ευρωζώνης. Υπάρχουν πολλές προτάσεις, προς το παρόν, επικρατούν οι εξής:

  Κατ’ αρχήν θα πρέπει να ενισχυθούν κεφαλαιακά οι τράπεζες, εν ανάγκη θα κρατικοποιηθούν, έτσι που να αποφευχθεί σειρά αντιδράσεων στην Ευρωζώνη από τυχόν κούρεμα των δικών μας χρεών, όποιο κι αν είναι αυτό. Η ρευστότητα των τραπεζών προέχει για να εξασφαλιστεί η λειτουργία της οικονομίας. Για τον σκοπό αυτό προβλέπεται μια σημαντική διεύρυνση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), που με τη σειρά του θα στηρίξει ευάλωτα κράτη της Ευρωζώνης. Παρεμπιπτόντως: Όσοι αιωρούνται σε άλλους κόσμους και φέρονται κατά της ενίσχυσης των τραπεζών, ας αναρωτηθούν πως θα αντιδρούσαν οι ίδιοι, αν αύριο πήγαιναν στην τράπεζα για να εισπράξουν τη σύνταξη ή το μισθό τους και την έβρισκαν κλεισμένη.

  Για ένα δραστικό κούρεμα του ελληνικού χρέους είναι μάλλον νωρίς. Αν τελικά γίνει, θα συνοδευτεί από πιο σκληρή επιτροπεία μας, με ακόμη μεγαλύτερη λιτότητα και πίεση για την εξυγίανση του δημόσιου τομέα μας. Πιθανολογείται ότι μετά το κούρεμα με την ψιλή μηχανή θα δοθεί στην Ελλάδα καιρός το πολύ δυο ετών για να αποδείξει έμπρακτα ότι είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της απέναντι στην Ευρωζώνη, άλλως θα ανάψει το πράσινο φως για την έξοδο από αυτήν. Και για την έξοδο δεν χρειάζεται πολιτική απόφαση της Ευρωζώνης, θα την επιβάλλουν οι αγορές με φυγή κεφαλαίων, υψηλούς τόκους, πληθωρισμό και ακόμη μεγαλύτερη κάμψη της οικονομίας μας.

  Λίγο καιρό έχουμε ακόμη για να αποδείξουμε ότι αν θέλουμε μπορούμε να παραμείνουμε μέλη της Ευρωζώνης, μάλιστα με το κεφάλι ψηλά, όχι σαν καταδικασμένοι. Θα μπορούσαμε να εκπλήξουμε αγορές και εταίρους αν εφαρμόζαμε πλήρως τις συμφωνίες, που συνεχώς αναβάλλουμε. Το απέδειξαν η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιρλανδία και πέτυχαν να περιορίσουν τον κίνδυνο χρεοκοπίας τους, κερδίζοντας και τον σεβασμό των εταίρων στην Ευρωζώνη.

  Πρόσφατα, ο διευθυντής της Τράπεζας της Ελλάδας, Γιώργος Προβόπουλος, έσπευσε να καθησυχάσει για άλλη μια φορά τους μικρούς καταθέτες στις τράπεζες. Είπε ότι οποιοδήποτε κούρεμα κι αν γίνει, οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες είναι διασφαλισμένες. Το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) διαθέτει 30 δις €, τα οποία εν ανάγκη θα διαθέσει για να κρατικοποιήσει τράπεζες που θα εμφάνιζαν ταμειακά προβλήματα, ενώ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να παρέχει ρευστότητα.