«Save Prespa – Ώρα για Πράξεις, Όχι Διαπιστώσεις» - Η Πρέσπα στεγνώνει. Ας δράσουμε τώρα, πριν να είναι αργά…

 Του Στράτου Βασιλόπουλου [1]

  Με αφορμή, την απόφαση του Δήμου Πρεσπών να κηρύξει το Δ.Δ. Ψαράδων σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το πρόσφατο δημοσίευμα της Καθημερινής (27/10/2025) με τίτλο «Ο αργός θάνατος των Πρεσπών», αλλά και την συνέντευξη του Προέδρου του ΤΟΕΒ κ. Μιχάλη Ναλπαντίδη, τα οποία αποτυπώνουν με τον πιο ζοφερό τρόπο το μέγεθος του προβλήματος! 

   Η Μικρή Πρέσπα αδειάζει υπογείως προς τη Μεγάλη, οι αντλίες για την άρδευση μένουν εκτός νερού, οι προβλήτες παραμένουν στην ξηρά και οι εικόνες εγκατάλειψης αντικατοπτρίζουν το μέλλον μιας περιοχής που κάποτε αποτελούσε πρότυπο διαχείρισης φυσικού περιβάλλοντος.

   Ο υπογράφων, ως άνθρωπος που αγαπά βαθιά τον τόπο του και που είχε την τιμή, να εκπροσωπήσει την τοπική επιχειρηματική κοινότητα, αλλά και να συμμετάσχει ενεργά στα κοινά της Πρέσπας, νιώθω την ανάγκη να επανέλθω δημόσια και οφείλω να πω ότι, το ζήτημα της δραματικής πτώσης της στάθμης των λιμνών της Πρέσπας είναι πάρα πολύ σοβαρό.

 Ήρθε η ώρα να περάσουμε από τις διαπιστώσεις στις πράξεις.

 Η σημερινή κατάσταση

 Η λίμνες χάνουν χρόνο με το χρόνο το νερό τους.

   Σύμφωνα με διάφορες μελέτες μόνο για το 2024 η Μεγάλη Πρέσπα, έχασε, μόνο μέσα σε έναν χρόνο ,111 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, διπλάσια ποσότητα από τη μέση ετήσια απώλεια!

   Αν συνεχιστεί αυτή η πορεία, και οι δύο λίμνες ενδέχεται να εξαφανιστούν πλήρως μέσα στα επόμενα 20 χρόνια!  Ακόμη και στο «ήπιο» σενάριο, όπου οι βροχοπτώσεις μειώνονται κατά 10% και η εξάτμιση αυξάνεται κατά 2%, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η Πρέσπες, θα στεγνώσουν, γύρω στο 2070, προτού καν τελειώσει ο 21ος αιώνας..

   Οι υγρότοποι υποχωρούν, τα οικοσυστήματα απειλούνται και αγροτική αλλά και η τουριστική δραστηριότητα πνέει τα λοίσθια.

   Όπως πολύ εύστοχα ανέδειξαν οι, ο Γιώργος Κατσαδωράκης και η Μυρσίνη Μαλακού της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών αλλά και άλλοι επιστήμονες που συμμετείχαν στην Ημερίδα του Μαρτίου στην Πρέσπα, η κατάσταση έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο. Οφείλουμε να τους αποδώσουμε τα εύσημα για τη διαχρονική επιστημονική και θεσμική τους συνέπεια, χάρη σε αυτούς γνωρίζουμε με ακρίβεια την πραγματική διάσταση του προβλήματος.

   Ωστόσο, η γνώση από μόνη της δεν αρκεί. Πρέπει να ξεκινήσουν δράσεις και  έργα.

 Οι πραγματικές αιτίες

 Οι επιστημονικές μελέτες και οι τοπικές παρατηρήσεις συγκλίνουν σε τρεις βασικούς λόγους:

 - Η Κλιματική Κρίση:

 - Οι μειωμένες βροχοπτώσεις και οι αυξημένες θερμοκρασίες έχουν αλλάξει ριζικά την υδρολογική ισορροπία της περιοχής. Οι επιστήμονες του Balkan Water Network εκτιμούν ότι η εξάτμιση στα υδάτινα σώματα της Πρέσπας έχει αυξηθεί κατά 27% τα τελευταία δέκα χρόνια.

 - Η υπόγεια διαρροή – η φυσική “αιμορραγία” των υδάτων μέσω των καρστικών καναλιών αποτελεί ίσως τη σοβαρότερη από τις φυσικές αιτίες απώλειας νερού.

   Πολύτιμες ποσότητες από τη Μεγάλη Πρέσπα διαφεύγουν μέσα από υπόγεια ρεύματα στο καρστικό υπέδαφος, κατευθύνονται προς τις πηγές του Αγίου Ναούμ και καταλήγουν να τροφοδοτούν τη λίμνη Οχρίδα (την αρχαία Λύχνιδα). Από εκεί, μέσω ελεγχόμενης θυρίδας στο Ντέμπαρ και του ποταμού Δρίνου, τα νερά αυτά καταλήγουν τελικά στην Αδριατική Θάλασσα.

   Σύμφωνα με πληροφορίες από το διαδίκτυο η λίμνη Οχρίδα,:

 - Αποχετεύει μια έκταση περίπου 2.600 τετραγωνικών χιλιομέτρων και τροφοδοτείται κυρίως από υπόγειες πηγές στην ανατολική της όχθη, που αντιστοιχούν περίπου στο 50% των συνολικών εισροών της.

 - Περίπου 25% προέρχεται από ποτάμια και άμεσες κατακρημνίσεις, ενώ

 - πάνω από 20% του νερού της προέρχεται από τη Μεγάλη Πρέσπα, η οποία βρίσκεται περίπου 10 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά και 150 μέτρα ψηλότερα.

   Το νερό αυτό «ξεγλιστρά» από τη λίμνη Πρέσπα μέσα από το υπόγειο καρστικό δίκτυο, ενώνεται με τα υπόγεια ύδατα και τις κατακρημνίσεις της οροσειράς, και τελικά αναδύεται στις πολυάριθμες πηγές κατά μήκος των ακτών της Οχρίδας, με πιο γνωστές εκείνες του Αγίου Ναούμ και της Δρίνης.

   Η υπεράντληση νερού για αρδευτικούς σκοπούς τόσο από την Ελληνική Πλευρά για τα Φασόλια, όσο και από την ΒορειοΜακεδόνικη πλευρά για τα Μήλα, ένα πρόβλημα που γνωρίζουμε εδώ και δεκαετίες.

   Ειδικά στο τελευταίο ζήτημα, αισθάνομαι την ανάγκη να κάνω μια προσωπική αναφορά.

   Όταν είχα την τιμή να υπηρετήσω τον τόπο μας, ως Αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πρεσπών, με την παράταξη «Μαζί για την Πρέσπα» και υποψήφιο Δήμαρχο τον Λάζαρο Παπαδόπουλο, από το 2005 είχαμε διαισθανθεί το πρόβλημα και είχαμε προτείνει στο πρόγραμμά μας και θέσει ως πρώτη προτεραιότητα τη δημιουργία ενός σύγχρονου συστήματος στάγδην άρδευσης.

   Με το σύστημα αυτό, η κατανάλωση νερού μειώνεται στο 1/3 σε σχέση με το παραδοσιακό σύστημα φυσικής ροής, ενώ υπάρχουν ποικιλότροπες θετικές επιπτώσεις από την λιγότερη κατανάλωση φυτοφαρμάκων, λιγότερες ασθένειες, καλύτερη παραγωγή φασολιών κτλ.

   Χαρήκαμε ειλικρινά, που όλες οι επόμενες δημοτικές αρχές, το υιοθέτησαν και το διεκδίκησαν και έστω και πολύ αργά, άρχισε να υλοποιείται πριν από λίγα χρόνια.

   Όμως, σήμερα, όπως επιβεβαίωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του τόσο ο Δήμαρχος Πρεσπών κ. Γ. Στεργίου, όσο και ο Πρόεδρος του ΤΟΕΒ κ. Ναλπαντίδης, τα έργα έχουν σταματήσει, για άγνωστους και ακατανόητους λόγους, εδώ και ενάμιση χρόνο, επειδή δεν έχουν πληρωθεί οι εργολάβοι και οι υπεργολάβοι!

 Αυτό είναι τραγικό!

 Τα έργα πρέπει να ξεκινήσουν … χθες κυριολεκτικά!!!

 🔹 Οι ενέργειες του Δήμου Πρεσπών – ένα πρώτο, αλλά όχι αρκετό βήμα

 Πρόσφατα, ο Δήμος Πρεσπών έκανε δύο σημαντικές κινήσεις:

 - Πρώτον, προσπάθησε να βελτιώσει την πρόσβαση στην πλωτή προβλήτα, που πλέον “κάθεται” στη στεριά.

 - Δεύτερον, κήρυξε το χωριό Ψαράδες σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

   Πρόκειται αναμφίβολα για ορθές και αναγκαίες πρωτοβουλίες, που κινούνται στη σωστή κατεύθυνση, δείχνουν ευαισθησία και κινητοποίηση. και φυσικά τις  επικροτούμε.

   Ωστόσο, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το χωριό Ψαράδες, είναι διακρατικό διασυνοριακό, υπαρξιακό και οικοσυστημικό.

   Χρειάζεται τριμερής συνεργασία Ελλάδας – Αλβανίας – Βόρειας Μακεδονίας και κήρυξη ολόκληρης της Πρέσπας σε κατάσταση οικολογικής έκτακτης ανάγκης.

 🔹 Πέρα από τα σύνορα – μια κοινή ευθύνη

   Η Πρέσπα δεν είναι μόνο Ελληνική ή Αλβανική ή Βορειομακεδονική. Είναι τριεθνής, κοινός μας πνεύμονας ζωής.

   Η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα αποτελούν ενιαίο οικοσύστημα. Αν συνεχιστεί η πτώση της στάθμης, οι επιπτώσεις θα επηρεάσουν και τη Μικρή Πρέσπα, την καρδιά του Εθνικού Δρυμού Πρεσπών.

   Όπως έχουν αναφερθεί εύστοχα επιστήμονες αλλά και φορείς της περιοχής, ήδη η επιφάνεια της Μεγάλης Πρέσπας είναι χαμηλότερη από τον πυθμένα της Μικρής Πρέσπας (το βάθος της υπολογίζεται σε περίπου 11 μέτρα) και εάν δεν παρθούν άμεσα και δραστικά μέτρα, οι επιστήμονες εκτιμούν ότι σε λιγότερο από 5 χρόνια ίσως η Μικρή Πρέσπα να εξαφανιστεί και να επανέλθει σαν ένα  …. ποτάμι, όπως φαίνεται να ήταν πριν από δεκάδες αιώνες όπως περιγράφουν οι θρύλοι και οι παραδόσεις μας, ενώ η μεγάλη Πρέσπα ίσως σε 20 χρόνια να μην υπάρχει!

 🔹 Η λύση δεν μπορεί να είναι μονομερής.

   Όπως είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς, πρέπει οι τρεις χώρες ΑΜΕΣΑ να κηρύξουν, από κοινού, την περιοχή σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, και να ξεκινήσουν άμεσα διακρατικά έργα προστασίας και ενίσχυσης των υδάτινων ισοζυγίων.

   Ίσως ήρθε η ώρα να εξεταστούν άμεσα τεχνικά έργα που θα μπορούσαν:

 - Να διερευνήσουν τεχνικά το «κλείσιμο» των υποθαλάσσιων καταβόθρων στην Αλβανική πλευρά (Μάλα Γκόριτσα, Πούστετς κτλ).  Η επιλογή αυτή, φαίνεται να έχει, ελάχιστες επιπτώσεις στην υδρολογική και οικολογική ισορροπία της Οχρίδας, μια και τα νερά της, χάνονται μέσω της Στρούγκας και του Δρίνου στην Αδριατική .ή

 - να ενισχύσουν τη στάθμη των λιμνών, με ελεγχόμενη εκτροπή

 ü  μέρους των νερών του ποταμού Ντεβόλι από την Αλβανική πλευρα

 ü  του Λαδοπόταμου από  την Ελληνική Πλευρά, τη Βίγλα – Πισοδέρι – Ανταρτικό.

 ü  Εάν υπάρχουν άλλα ποτάμια από την πλευρά της Βόρειας Μακεδονιας, π.χ. ο ποταμός  Υδραγόρας ή Σείριος («Ντράγκορ», τον αποκαλούν εκεί) που διασχίζει την Μπίτολα (Μοναστήρι), ή ακόμη μερική εκτροπή του ποταμού Εριγώνα (Είναι η κατάληξη του Σακουλέβα που διασχίζει την Φλώρινα)  που είναι ένας από τις σημαντικότερους παραπόταμου του Βαρδάρη (Αξιού).

   Όλα αυτά φυσικά υπό αυστηρούς επιστημονικούς και περιβαλλοντικούς όρους.

 Save Prespa- Save the Heart of the Balkans

 Ένα κάλεσμα δράσης!

 Η ώρα της Ευρώπης και της Κοινωνίας

   Προτείνω τη δημιουργία ενός πανβαλκανικού κινήματος με τίτλο “Save Prespa – Save the Heart of the Balkans”, που θα συντονίσει δράσεις, θα διεκδικήσει χρηματοδότηση και θα κινητοποιήσει θεσμούς, πολίτες και επιστήμονες.

   Αυτό το κίνημα μπορεί να στηριχθεί αρχικά από υπάρχουσες δομές της κάθε χώρας αλλά και από πρωτοβουλίες πολιτών.

   Για την Ελληνική Πλευρά, θεωρώ ότι, ο Δήμος Πρεσπών, η  μονάδα του ΟΦΥΠΕΚΑ, η Εταιρία Προστασίας Πρεσπών και οποιαδήποτε άλλη Πρωτοβουλία Πολιτών ή φορέων μπορούν να συμβάλουν στην κατεύθυνση αυτή.

   Εγώ ο ίδιος, παρά τις όποιες υποχρεώσεις μου, είμαι διατεθειμένος να συμβάλω με όλες μου δυνάμεις, με προτάσεις ιδέες και επαφές στην Ελλάδα, αλλά και με παρεμβάσεις στους φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

   Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη δείξει ενδιαφέρον για τα διασυνοριακά οικοσυστήματα και ιδιαίτερα έχει δείξει το ενδιαφέρον της με το πρόγραμμα EU4Prespa.

   Τώρα είναι η στιγμή να διεκδικήσουμε άμεση ευρωπαϊκή παρέμβαση, ώστε να μην υπάρξει άλλη Αράλη στην καρδιά της Βαλκανικής.

 🔹 Επίλογος

   Στην εισήγησή μου στην Ημερίδα του Δήμου Πρεσπών και της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών (Μάρτιος 2025), είχα επισημάνει ότι «η Πρέσπα δεν είναι απλώς ένας τόπος, αλλά μια υπόσχεση ζωής και μνήμης». Σήμερα, αυτή η υπόσχεση κινδυνεύει να σβήσει.

   Οφείλουμε όλοι, πολίτες, φορείς, κυβερνήσεις και Ε.Ε.– να δράσουμε τώρα.

   Για να μην γράψουν οι επόμενες γενιές την δραματική ιστορία της Πρέσπας με τίτλο «Ο τραγικό θάνατος δύο λιμνών στην καρδιά της Ευρώπης» ή «Ο τραγικός θάνατος ενός μοναδικού οικοσυστήματος της Ευρώπης, που οφείλεται σε αδράνεια των ανθρώπων του»!.

 🔹 Save Prespa – Save the Heart of the Balkans.

 Η δική μου πρόταση είναι σαφής:

 Ø  Να ξεκινήσουμε ένα διεθνές κίνημα με σύνθημα “Save Prespa - Save the Heart of the Balkans” το οποίο θα:

 ü  κινητοποιήσει θεσμούς, επιστήμονες και πολίτες,

 ü  διεκδικήσει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των προγραμμάτων LIFE, Interreg, Horizon και Green Deal, EU4Prespa.

 ü  οργανώσει ενημερωτικές εκστρατείες,

 ü  και κυρίως, θα ενώσει τους κατοίκους των τριών χωρών κάτω από ένα κοινό όραμα.

 Ø  Η προστασία της Πρέσπας δεν είναι μόνο οικολογική περιβαλλοντική δεοντολογία και υποχρέωση, είναι υπόθεση πολιτισμού, ιστορίας και εθνικής αξιοπρέπειας, αλλά και επιβίωσης των κατοίκων της.

   Με επιστημονική τεκμηρίωση, διακρατικό συντονισμό, υποστήριξη των Ευρωπαϊκών Θεσμών και σταθερή δέσμευση πόρων, μπορούμε να θέσουμε τα θεμέλια για ένα σταθερό, βιώσιμο μέλλον του υδάτινου συστήματος της Πρέσπας και να διασφαλίσουμε ότι οι επόμενες γενιές θα κληρονομήσουν όχι ένα «τελικό θάνατο δύο λιμνών», αλλά ένα. ζωντανό, υγιές οικοσύστημα στο οποίο θα ευημερούν άνθρωποι, φύση και πολιτισμός που χάνεται στα βάθη των αιώνων.

   Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να στείλουν τις προτάσεις, τις ιδέες και τη διαθεσιμότητά τους για έναν γόνιμο διάλογο σχετικά με τη σωτηρία της Πρέσπας στο email: prespaoffroad@gmail.com

 Στράτος Βασιλόπουλος

 Τηλ. 6932 311208

 πρώην Αντιπρόεδρος και ιδρυτής της "Ενωσης Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων του Δήμου Πρεσπών"

 [1] Ο Στράτος Βασιλόπουλος είναι:

 ü  Πρώην Πρόεδρος και Ιδρυτής της «Ένωσης Τουριστικών και Συναφών Δραστηριοτήτων του Δήμου Πρεσπών»

 ü  Αντιπρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Π.Ε. Φλώρινας

 ü  Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του «Prespa Off Road Trip”

 ü  Πρώην Αντιπρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Πρεσπών.

 ü  Οικονομολόγος – Σύμβουλος Επιχειρήσεων

 ü  Ξενοδόχος

 ü  Πρώην Τραπεζικός