Πολιτισμική, πολιτιστική και αθλητική δραστηριότητα του Αμυνταίου μέσα από την καταγραφή δημόσιων κτιρίων και συλλόγων…

Γράφουν οι: Κων/νος Μησιάλης και Ηλίας Χασιώτης (Από το ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)…

  Σκιαγραφώντας την ιστορία της πόλεως του Αμυνταίου, πολλές φορές φτάνουμε σε κάποιες διαπιστώσεις οι οποίες μας δίνουν χρήσιμα συμπεράσματα αλλά και μας βοηθούν να κατανοήσουμε το παρελθόν.

  Μια διαπίστωση είναι το πλήθος των δημόσιων κτιρίων που υπήρχαν και υπάρχουν στην περιοχή.

  Σχετικά με το πληθυσμιακό μέγεθος του Αμυνταίου, διαχρονικά βλέπουμε την ύπαρξη σημαντικών κτιρίων που χρονολογούνται από την βυζαντινή εποχή και φτάνει μέχρι τις μέρες μας.

  Αρχικά εστιάζουμε στην παλαιότητα των εκκλησιών που είναι ένα σημαντικό στοιχείο καθώς η εκκλησία είναι αυτή που ένωνε τον ελληνισμό κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής εποχής.

  Πριν την μάχη του 1912 υπήρχε ένας αμιγώς Ελληνικός οικισμός στο ποτάμι στη τοποθεσία «Μπελοβίνα» (ασπροχώματα), (το ακριβές του οποίου του δεν είναι βέβαιο.

  Το μόνο που έχουμε από προφορικές μαρτυρίες είναι το Σουροβίτσεβο), εκεί υπήρχαν τα παλαιότερα κτίσματα της περιοχής τα οποία σήμερα δεν σώζονται, το μόνο που έχει μείνει είναι τα ερείπια του Νερόμυλου και του Ι.Ν. του Προφήτη Ηλία.

  Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε ότι στην παρακάτω αρίθμηση των κτιρίων τα πρώτα έξι αφορούν τον παλιό Ελληνικό οικισμό που βρισκόταν στο ποτάμι και όλα τα υπόλοιπα παλιά και νέα κτίρια βρίσκονται στη σημερινή θέση του Αμυνταίου.

  Από τα κτίρια που υπάρχουν σήμερα τα παλαιότερα είναι ο Ι.Ν. Αγίου Νικολάου (1821), Το παλιό σχολαρχείο - κτίριο ΟΤΕ (1890) και ο Σταθμός του ΟΣΕ (1894).

  Σκοπός του άρθρου είναι μέσα από την έρευνα να αντλήσουμε χρήσιμα στοιχεία για την ιστορικότητα, την χρηστικότητα των κτιρίων αλλά και την αρχιτεκτονική της κάθε εποχής.

  Τέλος, σημαντικό κομμάτι του άρθρου εκτός από την καταγραφή είναι και το αφήγημα της πολιτιστικής δραστηριότητας που απορρέει μέσα από τα κτίρια καθώς αυτά είναι που εμπνέουν τον πολιτισμό και τους κατοίκους για συμμετοχή είτε είναι κοινωνική και πολιτιστική είτε θρησκευτική και εθνική.

Παλιά κτίρια που δεν υπάρχουν σήμερα

- Νερόμυλος αδελφών Αντωνιάδη (εγκαταλείφθηκε, ήταν κάτω στο ποτάμι) 

- Ι.Ν. Προφήτη Ηλία (η παλιά Βυζαντινή εκκλησία καταστράφηκε το 1912)

- Ι.Ν. Αγίας Κυριακής - Πατριάρχου Νεκταρίου (καταστράφηκε το 1912)

- Παλιά κοιμητήρια Αγίας Κυριακής (καταστράφηκαν το 1912)

- Κτίριο Κοινότητος κάτω στο ποτάμι (καταστράφηκε το 1912)

- Θυρόφραγμα (ρωμαϊκό, καταστράφηκε το 1912. Με τις πέτρες του χτίστηκαν σπίτια στο Αμύνταιο)

- Παλιό Δημαρχείο (κατεδαφίστηκε και στη θέση του έγινε το νέο δημαρχείο)

- Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής (κατεδαφίστηκε για άγνωστη αιτία και στη θέση του ανεγέρθη ο νέος Ναός)

- Παλιοί στρατώνες (οθωμανική φρουρά, ήταν στο χώρο που είναι τώρα τα ΣΟΑ. Μετά τη μάχη του 1912 και μέχρι τη δεκαετία του ‘50 στα ΣΟΑ ήταν το Ελληνικό στρατόπεδο)

- Οθωμανικό διοικητήριο (ήταν στο χώρο που είναι τώρα το Γυμνάσιο)

- Μικρό Τζαμί (ήταν πλησίον του ΚΤΕΛ)

- Μεγάλο Τζαμί με δύο μιναρέδες (πριν το κτίριο του παλιού και νέου Δημαρχείου ήταν το Οθωμανικό Τζαμί)

- Εβραϊκές Αποθήκες (ήταν δίπλα από το ξενοδοχείο μεγάλη Ελλάς των αδελφών Χατζή)

- Συμμαχικά Νεκροταφεία ή Γαλλικά (ήταν από το 2^ο Δημοτικό και 100 μέτρα προς την μεριά των εργατικών κατοικιών. Έγινε εκταφή των οστών και τα κοιμητήρια έκλεισαν το 1936).

- Σπίτι του Ρεούφ Πασά, Ελληνικής καταγωγής μαρτυρία Θάλεια Φλωρά Καραβία (ήταν στην αλάνα δίπλα από το σπίτι του Πετράκου)

- Πολυβολεία, 11 λιθόκτιστα βαρέως τύπου και 7 ελαφρού τύπου

Κτίρια που υπάρχουν σήμερα στα γεωγραφικά όρια του Αμυνταίου

- Λέσχη Αξιωματικών

- Πνευματικό Κέντρο

- Παλαιό 1^ο Δημοτικό Σχολείο 1924 (παλιό γυμνάσιο 1934)

- Λέσχη Προσκόπων

- Δημαρχείο 1977 (επί Δημαρχίας Γιώργου Φιλίππου)

- Κτίριο ΟΤΕ (παλιό σχολαρχείο Αμυνταίου, ειρηνοδικείο και οικονομική εφορίας )

- Παιδικός Σταθμός (Πάρκο)

- 1^ο Νηπιαγωγείο

- 2^ο Νηπιαγωγείο

- 1^ο Δημοτικό

- 2^ο Δημοτικό

- 3^ο Δημοτικό

- Γυμνάσιο 1963-64

- Ενιαίο Λύκειο

- Τεχνικό Λύκειο

- Ν.Ε.Λ.Ε.

- Αμαξοστάσιο Δήμου Αμυνταίου

- Σταθμός ΟΣΕ 1894

- Κτίρια ΟΣΕ

- Στέγη Ποντίων

- Κ.Α.Π.Η. (πρώην λέσχη Αξιωματικών)

- Πευκάκια (Κέντρο αναψυχής) φύτευση 1936, παρουσία υπουργού Παπαδήμα (ποίημα ξεφώνησε η Καίτη Λιάνη)

- ΕΑΣ Οινοποιείο 1959

- ΕΑΣ Γραφεία

- Κέντρο Υγείας

- Δημοτικά καταστήματα παλαιών εργατικών κατοικιών

- Δημοτικά καταστήματα νέων εργατικών κατοικιών

- Τράπεζα Εθνική 1965

- Τράπεζα Πειραιώς

- Αποθήκες Ενώσεως

- Σφαγεία παλαιά και νέα

- Βιολογικός Καθαρισμός

- Υδραγωγείο

- Ι.Ν. Αγίου Κων/νου & Ελένης 1924 ανέγερση

- Ι.Ν. Αγίου Νικολάου 1821, (κωδωνοστάσιο 1870),

- Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής 1828 (Αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Χασιώτης) 

- Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου 1953

- Ι.Ν. Αναλήψεως του Κυρίου (μικρός) 1955

- Ι.Ν. Αναλήψεως του Κυρίου (μεγάλος) 1977

- Οικοτροφείο

- Κτίριο Θηλέων 

- Δημοτικό Γήπεδο Ποδοσφαίρου

- Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο

- Δημοτική Βιβλιοθήκη

- ΣΟΑ

- Αστυνομικό Τμήμα

- Στρατόπεδο 1951

Πολιτιστικά Σωματεία

  Το Αμύνταιο είναι μια κωμόπολη της δυτικής Μακεδονίας, σπουδαίας γεωστρατηγικής αξίας και ένδοξο και ηρωικό παρελθόν. Πληθυσμιακά δεν έχει ξεπεράσει τους 4.500 κατοίκους, ενώ ο μέσος πληθυσμός είναι περίπου 8.000 και αυτός έχει αυξητική τάση.

  Το Αμύνταιο είναι μια από τις πιο σημαντικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας τόσο σε επίπεδο πολιτιστικό, αθλητικό όσο και σε συμμετοχή σε εθνικούς αγώνες.

  Στην σύγχρονη ιστορία οι κάτοικοι του είναι δραστήριοι σε πολλά επίπεδα και πολλές φορές έχουν ξεχωρίσει και έχουν γίνει παράδειγμα.

  Η συμμετοχή τους στον πολιτισμό αποτυπώνεται στην παρακάτω καταγραφή των συλλόγων:

1. Ελληνική Οργάνωση Σόροβιτς 1890

2. Σύλλογος Κυριών & Δεσποινίδων «Η Πανδώρα», 1898, πρώτη πρόεδρος Ευγενία Τάσκαρη και ταμίας η Ευδοξία Κυροπούλου (Σταυροκύρε).

3. Σύλλογος Μακεδονομάχων Αμυνταίου 1923 

4. ΚΟΙ.Φ.Α. 1928

5. Φυσιολατρικός Όμιλος Αμυνταίου 1930

6. Πολιτιστικός Σύλλογος «Φίλιππος», 1936, (διαλύθηκε και ιδρύθηκε μετά από λίγα χρόνια ο «ΑΜΥΝΤΑΣ»)

7. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ε.Α.Σ. 1946

8. «Αμύντας» Αμυνταίου 1960

9. Πρόσκοποι Αμυνταίου 1956

10. Σύλλογος Κλεισουριέων Αμυνταίου 1951

11. Σύλλογος Αναπήρων πολέμου 1955

12. Σύλλογος Ποντίων Αμυνταίου & Περιχώρων 1965

13. Κυνηγετικός Σύλλογος Αμυνταίου 1976

14. Εμπορικός Σύλλογος Αμυνταίου 1986

15. Σύλλογος Ατόμων Με Αναπηρία 2003

16. Σύλλογος Γυναικών Αμυνταίου 2008

17. Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών Αμυνταίου 2010

18. Αγροτικός Συνεταιρισμός Αιγοπροβατοτροφίας Αμυνταίου 2010

19. Μοτοσυκλετιστικός Όμιλος Αμυνταίου 2010

20. Σύλλογος Καρκινοπαθών Αμυνταίου 2012 

21. Φιλοζωικό Σύλλογος Αμυνταίου 2013

22. Αγροτικός Σύλλογος Δήμου Αμυνταίου

23. Σύλλογος Κρητών Αμυνταίου 2016

Αθλητικά σωματεία

- Ερμής Αμυνταίου 1918

- Άρης Αμυνταίου 1920

- Αετός 1920

- Ηρακλής 1921

- Κεραυνός 1921

- Μακεδονικός Αστήρ 1926

- Ορφεύς 1927

- Θρίαμβος 1927

- Ολυμπιακός 1927

- Π.Ε.Ν. Ποδοσφαιρική Ένωση Νέων 1937

- Φίλιππος (τμήμα ποδοσφαίρου) 1946

- Θύελλα 1952

- Ε.Ο. Κύπρος 1956

- Αμυντιακός 1957

- Δόξα 1970

- Αμύντας (Τμήμα Χάντμπολ) 1970

- Α.Ε. Ποντίων 1982

- Δίας - -

- Αμύντας (Τμήμα Μπάσκετ) 1987

- Φίλιππος Αμυνταίου Τζούντο 1995

- Αίαντας 2005

- Βόρας 2014

- Ελπίδες 2015.