Μικρές περιπλανήσεις στις εξοχές του Αμυνταίου – Στη γέφυρα του τρένου στο Κιρλί Δερβέν...

Γράφει ο Θανάσης Τραϊανός (Από το ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)…

  Το πρώτο τρένο από Θεσ/νίκη για Μοναστήρι (Μπίτολα) «αφίχθη» στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Αμυνταίου (Σόροβιτς) καθώς ο ήλιος μεσουρανούσε.

 

  Ήταν μια Παρασκευή 15 Ιουνίου 1894 και οι παππούδες μας έτρεξαν να το δουν.

  Εδώ και τρία χρόνια, που οι ράγες στρώνονταν στις ξύλινες τραβέρσες και γεφυρώνονταν ποτάμια και χαράδρες για να περάσει, είχαν ακούσει πολλά και σπουδαία. Αρκετοί μάλιστα είχαν χύσει μπόλικο ιδρώτα δουλεύοντας στο σπουδαίο αυτό έργο των Οθωμανών.

  Καθώς έμπαινε στον Σταθμό σφυρίζοντας, ξερνώντας υδρατμούς και τσιρίζοντας στα φρένα, ένιωσαν αληθινό δέος.

  Το παρακολούθησαν να ανεφοδιάζεται με νερό από την «Πόμπα», την ίδια πόμπα, που αρκετά χρόνια αργότερα, έβλεπα τον γνωστό Κυριάκο (Κίρτσε) να πλένεται τα κρύα πρωινά του χειμώνα.

  Όταν πιο ύστερα ο Οθωμανός σταθμάρχης έκανε το σινιάλο να αναχωρήσει για το Μεσονήσι (Λάζενη), ο μηχανοδηγός, ένας τραχύς ανατολίτης με φέσι και μουστάκι, τους αποχαιρέτησε χαμογελαστά και με κάποιο αδιόρατο τρόπο τους μήνυσε, πως η διέλευση του τρένου από το χωριό τους είναι ευκαιρία για προκοπή!

  Βγήκε αληθινός. Σε λίγα χρόνια το Σόροβιτς, έγινε συγκοινωνιακό κλειδί, πλήθυνε και πρόκοψε. Το εμπόριο άνθισε σαν την καλίνκα και έδωσε γλυκύτατα ρόδια.

  Καμηλιέρηδες και άλλοι διακινούσαν ό,τι χρειαζούμενο έφερνε το τρένο στον Σταθμό και ό,τι χρήσιμο φόρτωνε για άλλα μέρη.

  Επήλυδες από το Γκορνίτσεβο, το Τσέρεβο, το Πάτελι, την Μπέγκνα, την Κατράνιτσα, τα Μπίτολα, το Νυμφαίο, την Κλεισούρα κατηφόρισαν στον κάμπο με τους ανοιχτούς ορίζοντες και τα καλά σημάδια.

  Δίπλα στα αλώνια, στα κελάρια και στα μαντριά ξεπήδησαν σαν μανιτάρια εμπορικά, χάνια, μαγειρεία, φούρνοι, ραφεία, κουρεία, τσαγκαράδικα και προίκισαν το χωριό, που όλο και μεγάλωνε, με αστικά πλουμίδια!

  Από εκείνη την Παρασκευή, της πρεμιέρας του τρένου στο Σόροβιτς, μετρήσαμε δεκάδες πενηντάδες από Παρασκευές και Κυριακές και Δευτέρες να περνούν, άλλες δύσκολες, ακόμη πιο δύσκολες, αλλά και εύκολες και χαρούμενες και ελεύθερες.

  Το τρένο συνέχιζε να έρχεται στον Σταθμό αλλά κανείς δεν του έδινε σημασία. Το έβλεπα συχνά να φεύγει από το Ξινό Νερό και να αγκομαχά στον ανήφορο για το Κιρλί Δερβέν. Λίγο πριν χαθεί στα ονομαστά στενά κυλούσε σαν σαύρα επάνω στη χαραδρογέφυρα.

  Στις «πορείες» των μαθητικών μας χρόνων πήγαμε αρκετές φορές στη «γέφυρα του τρένου στο Κλειδί» όπως την ονομάζαμε.

  Διαμέσου ενός καταπληκτικού δικτύου καρόδρομων στην Τσιαντία, τη Μασλάρκα και την Μπάρπορα, τοποθεσίες χωραφιών ανάμεσα σε Αμύνταιο και Πέτρες, φτάναμε στο δημόσιο δρόμο προς Φλώρινα, όπου κάποτε υπήρχε η Στάση Πετρών, στο ύψος της εκκλησίας των Αγίων Νεομαρτύρων, η οποία κτίστηκε πολύ αργότερα, και από εκεί χωρίς μονοπάτι ανεβαίναμε ως τη γέφυρα.

  Την διασχίζαμε από τη μια άκρη στην άλλη, βαδίζοντας στον ειδικό χώρο για τους πεζούς ρισκάροντας το ενδεχόμενο να μας πετύχει επάνω καμιά οτομοτρίς.

  Επιστρέφαμε από την Τσερβενίτσα του Ξινού Νερού και το Μερά, όπου οι Χατζητυπαίοι στη δεκαετία του 1950 είχαν τα καλοκαιρινά μαντριά.

  Ξαναπήγαμε πρόσφατα ανοίγοντας νέα διαδρομή. Από το οινοποιείο του Κτήματος Δημόπουλου στο Ξινό Νερό, πεζοπορώντας στο χωραφόδρομο δίπλα στον καινούριο δρόμο προςΦλώρινα και λίγο πιο πάνω, παράλληλα με τη σιδηροδρομική γραμμή, φτάσαμε γρήγορα και εύκολα στη χαραδρογέφυρα του τρένου ένα θαυμαστό τεχνικό έργο του περασμένου αιώνα, λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν το Κιρλί Δερβέν.

  Η πρώτη γέφυρα, η αρχική, η ολοκλήρωση της οποίας έγινε το 1894 είχε σιδερένιους πυλώνες. Το 1916 στη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Βουλγαρικός στρατός νικημένος, από τις δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ κυρίως Σέρβους, στο Δυτικό Μακεδονικό Μέτωπο (Άγιος Αθανάσιος – Κέλλη - Βεύη) υποχωρώντας την ανατίναξε. Μέχρι να κατασκευαστεί η σημερινή, η διέλευση του τρένου γινόταν από παράκαμψη, η οποία έγινε με επιχωμάτωση της χαράδρας στα βόρεια της γέφυρας.

  Την παράκαμψη αυτή, η οποία είναι ακόμη ευδιάκριτη, την περπατήσαμε σκεπτόμενοι ότι υλοποιήθηκε κατά το πλείστον χειρωνακτικά.

  Το προφίλ της από τη μεριά αυτή είναι εντυπωσιακό. Κάτω από την ανατολική της άκρη σώζεται απομεινάρι ενός βάθρου της αρχικής γέφυρας που ανατινάχτηκε. Κατεβήκαμε ως κάτω και το περιεργαστήκαμε.

  Συνεχίσαμε την πεζοπορία μας στο πλάι της σιδηροδρομικής γραμμής. Θέλαμε να βρεθούμε στο 170, 450^ο χιλιόμετρο από Θεσσαλονίκη.

  Σε εκείνο ακριβώς το σημείο το 1893 στην εκσκαφή του εδάφους για την κατασκευή της, ο κασμάς ενός ιδρωμένου και ανυποψίαστου εργάτη έφερε στο φως ένα μακεδονικό δείκτη οδού με την επιγραφή: «ΕΓ - ΒΟΚΕΡΙΑΣ ΣΤΑΔΙΟΙ ΕΚΑΤΟΝ».

  «Ο δείκτης οδού που βρέθηκε “in situ” στο πέρασμα Κιρλί Δερβένι, δείχνει ότι στον τρίτο και ίσως στον τέταρτο αιώνα π.Χ. μακεδονικός στρατιωτικός δρόμος περνούσε σ’ αυτό το σημείο. Η Εγνατία οδός, που κατασκευάστηκε από τους Ρωμαίους ως στρατιωτικός δρόμος, περνούσε απ’ αυτό το σημείο, το οποίο διαχρονικά ήταν πάντα μεγάλης στρατηγικής σημασίας». (Ιστορία της Μακεδονίας Hammond - Griffith).

  Το αναζητούμενο μέρος ίσως να το προσπεράσαμε και μπήκαμε στην «άγρια αρχαία ατραπό».

  Κάποια στιγμή ακούσαμε μπροστά μας ποδοβολητά και χλιμιντρίσματα αλόγων μαζί με κλαγγή πανοπλιών. Δεν μπορέσαμε να ξεχωρίσουμε αν ήταν από Μακεδονική φάλαγγα ή Ρωμαϊκή λεγεώνα.

  Φθινοπωρινές βελανιδιές και αειθαλείς σμπρέγκες μας εμπόδισαν να δούμε τα Λάβαρα, που προπορεύονταν.

  Τι κρίμα! Από το πρανές του βουνού ροβολούσαν τα πρόβατα του Θανάση Πρόιου. Το κουδούνισμα των κριαριών και τα γαβγίσματα των τσομπανόσκυλων μας επανέφεραν στο σήμερα και στο Αμύνταιο...