Παλιοκαιρίτικοι Αμυντιώτικοι Χειμώνες…

  …Αμήν κι αντίο! Είχαν ονομάσει, στο πάντα εύστοχο και μάγκικα έξυπνο γλωσσάρι τους, τα παλιοφάνταρα των δεκαετιών ’50 – ’60, στο στρατοκρατούμενο τότε αλλά ζωντανό κι ακμαίο εμπορικά, Αμύνταιο.

 

  Τα χρόνια εκείνα, δεν ακούγονταν η απειλή του παραγοντίσκου της εξουσίας, ή απλά, του κομματικού τραμπουκάκου, στον ψοφοδεή υπαλληλίσκο …θα σε στείλω στον Έβρο!

  Το Αμύνταιο, σαν απειλή, ήταν πιο σύνηθες και περισσότερο πιασάρικο, μ’ ότι εννοούνταν για τον Νοτιο - Ελλαδίτη, στο άκουσμα …Αμύνταιο…

  Κι όμως, περίπου με τον ίδιο χρόνο ταξιδιού, ενώνονταν σιδηροδρομικά και με περισσότερα τότε τραίνα απ’ ότι σήμερα, το Αμύνταιο με την Αθήνα!

  Θυμάμαι το τραίνο για τον Έβρο, όταν υπηρετούσα φαντάρος, που έφευγε 11:00 το βράδυ από Σαλονίκη, κι έφτανε Διδυμότειχο γύρω στις 10:00 το πρωί, τη δεκαετία του ’70.

  Καλά, με αυτοκίνητο –χωρίς Εγνατία τότε- ήθελες δύο μέρες ταξίδι…

  Αλλά κι η παλιά ονομασία της πολίχνης μας, το Τουρκο – Σλάβικο Σόροβιτς ή Σοροβίτσοβο, νομίζω ότι στα Τούρκικα σήμαινε «ρώτα – πέρνα»! Μη σταματάς διόλου δηλαδή! Πιθανόν, σφάλω.

  Το πατριωτάκι μας Κώστας Μησιάλης, που γράφει στο ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ τόσο εμπεριστατωμένα ιστορικά για τον τόπο μας, μπορεί να μας διαφωτίσει σχετικά για την προέλευση και την ερμηνεία της παλιάς ονομασίας της πόλης μας.

  Τι ήταν λοιπόν αυτό που έδιωχνε τους ανθρώπους απ’ το Αμύνταιο –Σόροβιτς ή Σοροβίτσοβο;

  Αυτό που έκαμνε τη φυγή απ’ το Αμύνταιο πόθο κι ευχή, για τα φαντάρια και τους υπαλλήλους;

  Αυτό που έκαμνε δυσμενή τη μετάθεση, σε μια αναπτυσσόμενη κωμόπολη με καλή συγκοινωνία, στο μέσον ενός ομαλού οροπεδίου που το ορίζουν τέσσερα επιβλητικά βουνά τριγύρω (Βόρρας, Βέρμιο, Βέρνον, Σινιάτσικο) και δροσίζουν τα πέριξ του τέσσερις φυσικές δεξαμενές – λίμνες, φυσικοί αποδέκτες απορροής χιονιού και βροχής;

  Ούτε σταγόνα νερού δε χάνεται προς τη θάλασσα, στον ευλογημένο απ’ το γεωφυσικό του ανάγλυφο, αυτόν τόπο. Και το νερό, αν όχι σήμερα, αύριο, θα είναι ένα ακριβό, σπάνιο, αναντικατάστατο αγαθό…

  Για να μην πολυλογώ, αυτό που βάραινε νομίζω αρνητικά, στο άκουσμα παλιά «Αμύνταιο», ήταν οι «Σιβηρικοί» αδυσώπητοι και μακροχρόνιοι χειμώνες του.

  Αυτοί, που χρόνο με το χρόνο, αν εξαιρέσουμε κάποιον καινούργιο σπάνιο, έστω ολιγοήμερο βαρύ χειμώνα (σαν τον περσυνό), χάθηκαν – χάνονται τελείως αντίθετα, απ’ τα υστερικά έκτακτα των ειδήσεων, για …επερχόμενο φοβερό κύμα κακοκαιρίας…

  Είναι το δώρο –αυτή η απώλεια- στο κάθε πρώην παγωμένο Αμύνταιο, Νευροκόπι, Φλώρινα, της σύγχρονης παγκόσμιας κατάρας που ονομάζεται «κλιματική αλλαγή», κι ανατρέπει δεδομένα εκατομμυρίων ετών στη γη μας.

  Αυτή η ανθρώπινη, καταστροφική για τον πλανήτη «παράπλευρη απώλεια», επακόλουθο της υπερ - ανάπτυξης αλόγιστα, του τεχνολογικού μας πολιτισμού, τον τελευταίο αιώνα…

  Αυτή η κατάρα για πάμπολλους, ιδίως τους παραθαλάσσιους, πολυάνθρωπους πληθυσμούς της Άπω Ανατολής, για κάποιους είναι αν όχι ευλογία, σίγουρα ευκαιρία για ανάπτυξη, παραγωγή, ανθρωπινότερες συνθήκες διαβίωσης.

  Πρώτη και πάνω απ’ όλους ωφελημένη, θα είναι η αχανής Ρωσία, με τη μετατροπή τεράστιων παγωμένων τώρα Σιβηρικών εκτάσεων, σε καλλιεργήσιμες γαίες και νέες πόλεις κατοικημένες για τους ανθρώπους.

  Νερό υπάρχει άφθονο, πλούσιο παρθένο χώμα για αιώνες, χωρίς κατσάβραχα και καταράχια Ηπειρώτικα κι Αλβανικά, ανυπολόγιστες σε μέγεθος εκτάσεις. Το μόνο που τους έλειπε, ήταν ένα ζεστότερο κλίμα.

  30 – 40 χρόνια τώρα, χρόνο με το χρόνο, χωρίς επιστημονικές μετρήσεις κι αναφορές, ο Αμυντιώτης ζει όλο κι ελαφρύτερους χειμώνες, με σπάνιες εισβολές κάποιου ακραίου σε ψύχος διαστήματος.

  Και μένουν σαν παραμύθι, οι διηγήσεις των παλαιότερων για τους παλιοκαιρίτικους φοβερούς χειμώνες. Και φυσικά γελούν, με τις υπερβολές σε υστερικές διαμαρτυρίες γονέων κι εκπαιδευτικών, που ολοφύρονται σπαραξιδιάρικα στα blogs για τα ανοιχτά σχολεία, με θερμοκρασίες γύρω στο μηδέν και 2 – 3 εκατοστά χιόνι, στρωμένο σαν την άχνη σε Χριστουγεννιάτικους κουραμπιέδες…

  Εκείνος ο ανελέητος, παγωμένος Βοριάς, που για μέρες ασταμάτητα «ξυρίζει» ανθρώπους, ζώα, δέντρα, χωράφια, κι έδινε εύλογο επιχείρημα στον φανταράκο που πάγωνε στο «γερμανικό» νούμερο στη σκοπιά, να μετονομάσει το Αμύνταιο σε ευχή «Αμήν κι Αντίο», χρόνια τώρα, έχει λουφάξει τη βουερή άγρια αναπνοή του.

  Η χαρά της καμινάδας, ήταν το δυνατό φύσημα του Βοριά, που έκαμνε τις σόμπες με κάρβουνο ή ξύλο, να καίνε στο φουλ το περιεχόμενο τους και να ψιλοκοκκινίζει το μπουρί απ’ τη κάφτρα της οξυγονωμένης, με φρέσκο αέρα, φωτιάς.

  Και το σφύριγμα του Βοριά μέσα απ’ τη καμινάδα, που γέμιζε το ζεστό δωμάτιο –συνήθως κουζίνα-, έφτιαχνε ένα τέλειο χειμωνιάτικο σκηνικό για την οικογένεια.

  Παππούς, γιαγιά, δύο άντρες αδέλφια, δύο συννυφάδες, 4 – 5 παιδιά αδελφοξαδέλφια, μαζί με μία - δύο γάτες, χωρούσαν άνετα κι αδιαμαρτύρητα σ’ ένα μικρό δωμάτιο – κουζίνα, με τη μασίνα να δίνει απλόχερα τη ζεστασιά της, το ζεστό νερό για πλύσιμο και τη κατσαρόλα του βραστού, ή το ταψί του φούρνου, να γεμίζουν με γεύσεις μοναδικές το χώρο…

  Πράγματα αδιανόητα σήμερα, σκηνές που παραπέμπουν στον Τρίτο κόσμο. Έναν κόσμο όμως, ιδίως της Άπω Ανατολής, που το χαμόγελο είναι μόνιμο στολίδι του προσώπου τους.

  Άσχετα, αν το Κυριακάτικο κοτόπουλο τότε σε μας και τώρα σ’ αυτούς, χόρταινε μια πολυμελή οικογένεια, πλουσιοπάροχα…

  Εκείνος ο «στρατηγός χειμώνας», που δυο φορές έσωσε τη Ρωσία, μία με τον Ναπολέοντα και μία με τον Χίτλερ, μαζί φυσικά με τη βαθειά πατριωτική κι ηρωική Ρώσικη ψυχή, χιμάει όλο και ήπια, για τα δεδομένα μιας άλλοτε παγωμένης χώρας.

  Το ευλογημένο βέβαια χιόνι, που σπάνια όμως στο Αμύνταιο στρώνονταν ομοιόμορφα, όπως στον κάμπο της Φλώρινας, που όλο και λιγοστεύει, είναι μια αρνητική πλευρά των ήπιων χειμώνων.

  Τα «ανεμοσούρια» κι οι χιονοθύελλες, ιδίως στη διαδρομή προς Πεδινό – Αετό, ήταν το διαχρονικό πρόβλημα ανθρώπου και μηχανημάτων, κι έδιναν μια εικόνα που παρέπεμπε κατευθείαν στις στέπες της Σιβηρίας.

  Αν βέβαια το παγωμένο χιόνι και η ποσότητα του τους τοτινούς χειμώνες, αντικατασταθούν από ισόποσες ποσότητες νερού από βροχοπτώσεις, ώστε να μη χαθεί το ισοζύγιο νερού, ή «κλιματική αλλαγή» θα ‘ναι κέρδος με την αλλαγή του κλίματος για τον τόπο μας.

  Θιγμένες άμεσα απ’ τους ήπιους χειμώνες, είναι οι αρκούδες μας, που δυσκολεύονται να κοιμηθούν χωρίς το παχύ στρώμα του χιονιού και του κρύου! Κι αλίμονο, σε κάποια χρόνια θα τριγυρνούν άυπνες και πεινασμένες, σαν αδέσποτα σκυλιά, μέσα στα χωριά μας.

  Καλά, η χαρά των μαθητών, με κλειστά σχολεία 20 ημέρες, όταν το ’62 – ’63 το χιόνι και το κρύο είχε σταματήσει ακόμα και το τραίνο κι αποκλείστηκαν για μέρες στο Αμύνταιο, Φλωρινιώτες και Κοζανίτες, δεν πρόκειται να ζήσουν σήμερα τα παιδιά, που κλείνουν τα σχολεία με 4 -5 πόντους χιόνι, για ελάχιστες μέρες…

  Τα σπουργίτια θυμάμαι, μισοπαγωμένα πέφταν στον παγωμένο δρόμο ή κτυπούσαν τα τζάμια των σπιτιών με το ράμφος τους, σε μια απεγνωσμένη κίνηση σωτηρίας, όταν παρατραβούσε ο άγριος χειμώνας.

  Στην «μασίνα» που έκαιγε ασταμάτητα, ξεροψήνονταν νοστιμότατα κάστανα, που σκανδαλιάρικα για να εκραγούν επίτηδες, κάποια δεν τα χαράζαμε με το μαχαίρι.

  Κι ανάλογα με το σπίτι και τις περιπέτειες του, την προηγούμενη άγρια περίοδο της ζωής τους, άρχιζαν ιστορίες, συχνά σε πολλοστή επανάληψη, για τη δικτατορία του Μεταξά, τον πόλεμο του ’40, την κατοχή απ’ τους Γερμανούς, τον εμφύλιο, που ρουφούσαμε σαν σφουγγάρι, ενώ έξω φυσομανούσε ο βοριάς…

  Άλλωστε υπήρχε συμπυκνωμένη ιστορία, ιδίως τη δεκαετία ’50 – ’60, που έζησαν στο πετσί τους οι γονείς όλων μας, άλλοι ξώφαλτσα, άλλοι μέχρι το μεδούλι, κι άλλοι αλίμονο, με αφημένες πίσω τους χήρες και ορφανά.

  Διηγήσεις για ήρωες, για προδότες, για νίκες και υποχωρήσεις, για φυλακές και εξορίες, για το φοβερό Στρατοδικείο της Φλώρινας (’46 – ’49) και τις εκτελέσεις των πατριωτών μας, για τον τότε Πρόεδρο του Αμυνταίου, τον θείο μου Λεωνίδα Ρακόπουλο, που έλεγε στον Γερμανό φρούραρχο Αιμίλιο …Αν κάνετε συλλήψεις ομήρων στο Αμύνταιο, πρώτα εμένα να πάρετε! Και δεν πήραν κανέναν…

  Διηγήσεις χωρίς ίχνος έντασης, κακίας, μίσους, στον τόνο της φωνής τους, μόνο μιας αδιόρατης συγκίνησης, ίσως και περηφάνιας, γιατί, όπως οι περισσότεροι, δεν κιότεψαν, δε λύγισαν, δεν ντροπιάστηκαν.

  Διηγήσεις σαν παραμύθι, με τον κακό λύκο, την κοκκινοσκουφίτσα και τη γιαγιά της.

  Σαν η ιστορία ν’ αφορούσε κάποιους άλλους, μακριά τους. Κι ήταν σοφά παιδαγωγικό η ουδέτερη αυτή εξιστόρηση τραγικών κι αληθινών περιπετειών ανθρώπων της περιοχής, σε μια άγρια περίοδο της πατρίδας μας, που ακόμα κι από τύχη ή συγκυρία μπορούσες να εμπλακείς με ανεπανόρθωτες συνέπειες.

  Και ειν’ αλήθεια, ότι το «γραδάρισμα» των ανθρώπων, της στάσης και της συμπεριφοράς τους, γίνεται σε τέτοιες άγριες και επικίνδυνες περιόδους.

  Το τέλος του μακρόσυρτου, που πλέον γινόταν κουραστικός, χειμώνα, που άρχιζε πάντοτε με τσουχτερό κρύο απ’ το πανηγύρι τον Οκτώβρη, σηματοδοτούσε πάντοτε –αν κι ακόμη το κρύο ήταν τσουχτερό- την άφιξη του πρώτου πελαργού στη φωλιά του, στον τεράστιο τρούλο του παλιού Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, πάντα, στις 25 του Μάρτη!

   Τότε, που αγνοούσαμε τη πρόβλεψη του καιρού από τους επιστήμονες και συμπαθέστατους μετεωρολόγους της TiVi.

  Εκείνος ο αδυνατούλης, με λερωμένα τα φτερά του απ’ το μακρινό ταξίδι, πελαργός, που κροτάλιζε το ράμφος του προς τον ουρανό, σαν χαιρετισμό της γιορτής της 25^ης του Μάρτη, ήταν ο έγκυρος μετεωρολόγος μας, για την έλευση πλέον της άνοιξης.

  Σε λίγες μέρες έρχονταν κι οι υπόλοιποι πελαργοί στις φωλιές των δύο καμπαναριών του Αγίου Κωνσταντίνου και την τεράστια φωλιά τους, στο κοιμητήριο του Αη Νικόλα.

  Τώρα, εκτός απ’ τον λιγότερο χειμώνα, έχουμε και λιγότερους πελαργούς, χελιδόνια, εξαφανισμένα τα δισεκατομμύρια των βατράχων της λίμνης, του ποταμιού, των ανύπαρκτων πλέον πηγαδιών των κήπων, που μας συντρόφευαν μουσικά τα βράδια της άνοιξης με το ατελείωτο τραγούδι τους, το ερωτικό κάλεσμα (μόνο ο αρσενικός κοάζει).

  Το παλιό κλασικό «πακέτο» της περιοχής, βαρύς χειμώνας, όμορφη άνοιξη, δροσερό καλοκαίρι, ψυχρό φθινόπωρο, γεμάτα χρώματα και μυρωδιές, γίνεται χρόνο με το χρόνο, μια περίπου μόνιμη «χλιαρή σούπα» του καιρού, με κάποια άγρια ακραία καιρικά διαλλείματα ζέστης ή κρύου.

  Το Βαλκάνιο ιδιαίτερο χρώμα του κλίματος μας, γίνεται όλο και πιο μεσογειακό. Αυτό, είναι μια απώλεια κι ένα κέρδος μαζί. Αλλά …ουδέν κακόν, αμιγές καλού…

  Είχαν για όλα απάντηση εκείνοι οι μυστήριοι, αναθεματισμένοι Έλληνες…

  ΥΓ.: Δεν πιστεύω με το άρθρο να γρουσουζέψω τον καιρό και να πιάσει κανένα διαολόκρυο…