Είναι αλήθεια πως το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα απ’ το κρύο;

 (Γράφει ο Βαγγέλης Νάστος, στο ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ που κυκλοφορεί)…

Αγανάκτησα! Κάθε φορά που με ρωτούν με τι ασχολούμαι κι ακούν χημεία, ένα μακρόσυρτο ΙΟΥ εισβάλλει στ' αφτιά μου και ταλαντώνει το ακουστικό νεύρο μου, σε συχνότητα συντονισμού. Ως εδώ! Μια στήλη για haters της χημείας, που ίσως εν τέλει γίνουν fans!

  Κρατούσα ένα ποτήρι κρασί και χάζευα απ’ το παράθυρο τα φώτα της πόλης. Άλλη μια όμορφη μέρα είχε φτάσει στο τέλος της. Από τότε που είχε έρθει να μείνει μαζί μου ένιωθα πως ζούσα σε μια φυσαλίδα, σε έναν ονειρεμένο μικρόκοσμο όπου ο ήλιος έλαμπε περισσότερο και τα γεράνια σκορπούσαν απαράμιλλες ευωδιές σε κάθε απαλή πνοή του ανέμου.

  Η συγκατοίκηση σίγουρα έκρυβε δυσκολίες, μα δισταγμοί κι αμφιβολίες είχαν σβήσει συντομότερα απ’ όσο θα μπορούσα να ευχηθώ.

  Τις πρώτες νύχτες ξυπνούσα από τον ήχο της ανάσας της. Ήθελα λίγο χρόνο για να συνηθίσω την ιδέα ότι θα μοιραζόμουν με κάποιον άλλον το κρεβάτι μου. Λίγες μέρες μετά αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι του ύπνου μου, τόσο που ενδεχόμενη απουσία της πιθανόν να μου προκαλούσε αϋπνίες.

  Με τον καιρό αρχίσαμε να μαθαίνουμε ο ένας τις συνήθειες του άλλου.

  Η Μελίνα συνήθιζε να περπατάει ξυπόλητη και με κατσάδιαζε πάντα για τα ψίχουλα από μπισκότα που καμιά φορά έπεφταν στο πάτωμα της κουζίνας. Με αμοιβαίες υποχωρήσεις, όμως, τα πάντα μπορούν να λυθούν.

  Αυτή άρχισε να φοράει τα υπέροχα παντοφλάκια που της αγόρασα κι εγώ συνέχισα να μασουλάω απτόητος τα λαχταριστά μπισκότα μου. 

- «Θέλεις να παραγγείλουμε πίτσα;» Η φωνή της με ξάφνιασε.

- «Τέτοια ώρα;», είπα κοιτάζοντας το ρολόι μου. «Το πιθανότερο είναι πως η πιτσαρία θα ‘ναι ήδη κλειστή».

- «Θέλω πίτσα! Δεν θα κοιμηθώ αν δεν φάω. Το ακούς το στομάχι μου;», είπε και με ένα νόημα μου ζήτησε να σταματήσω να μιλώ. Ένας περιοδικός, γουργουριστός ήχος ξεκίνησε απ’ το στομάχι της κι έσβησε καθώς έφτασε στ’ αφτιά μου.

- «Say no more», είπα και πήρα στα χέρια μου το κινητό.

  Όταν οι πίτσες έφτασαν μας περίμενε μια πολύ δυσάρεστη έκπληξη. Ήταν μικρές. Αδιανόητα μικρές.

  Εκνευριστικά, ξεδιάντροπα μικρές. Δεν θα μας έφταναν ούτε για τη γεύση.

- «Συγνώμη, μπορούμε να παραγγείλουμε ξανά;» ρώτησα τρέχοντας πίσω από τον ντελιβερά.

- «Αύριο πάλι, μόλις σβήσαμε τον φούρνο», είπε σκορπίζοντας με μιας τις λιγοστές ελπίδες μου. Γύρισα σέρνοντας τα βήματά μου στο σαλόνι.

- «Δεν υπάρχει λόγος να μείνουμε κι οι δυο νηστικοί», είπα μετά από λίγη σκέψη. «Θες να βάλουμε ένα στοίχημα; Θα γεμίσουμε δύο ποτήρια με νερό και θα τα βάλουμε στην κατάψυξη. Όποιου παγώσει πρώτο, θα φάει και τις δυο».

  Της άρεσαν τα στοιχήματα. Έτρεξε στην κουζίνα, γέμισε ένα ποτήρι με νερό και βγήκε στη βεράντα. Λίγο μετά επέστρεψε τουρτουρίζοντας. Όταν με είδε να προσπαθώ να στηρίξω το ποτήρι μου στο καλοριφέρ, στάθηκε δίπλα στην πόρτα σαστισμένη.

  Γύρισα το βλέμμα μου και την κοίταξα στα μάτια. Είχαν βουρκώσει.

- «Ψυχούλη μου! Μ’ αγαπάς τόσο πολύ!» είπε κι η φωνή της έτρεμε. Της χαμογέλασα.

- «Πάω να φέρω χαρτομάντηλα», είπε κι ένας λυγμός ανέβηκε ως τον λαιμό της κι έσκασε μ’ ένα υγρό κλαψούρισμα.

  Λίγα λεπτά αργότερα, όλα ήταν έτοιμα.

  Σταθήκαμε μπροστά στον καταψύκτη, μετρήσαμε ως το 3, στερεώσαμε τα ποτήρια και τον κλείσαμε με προσοχή. Λίγα λεπτά μετά τον ανοίξαμε ξανά. Το νερό στο ποτήρι μου ήταν ήδη στερεό, στο δικό της μόλις που είχε αρχίσει να παγώνει.

  Κόντεψα να την χάσω. Οι λέξεις έβγαιναν μισές, οι προτάσεις της ήταν όλες ασύνδετες. Ανησύχησα για κάποιο μικρό εγκεφαλικό.

- «Μα πως..;», ψέλλισε και με το δεξί της χέρι ανακάτωσε με μανία τα μαλλιά της.

 

  Η πίτσα ήταν πεντανόστιμη. Ετοίμασε μια σαλάτα και κάθισε δίπλα μου στον καναπέ. Έριξα μια ματιά και τα μάτια μου γούρλωσαν. Από μέσα παίζει να έλειπα μόνο εγώ!

- «Σαλάτα το λες αυτό;», ρώτησα έκπληκτος.

- «Εγώ έχω κάνει το Συμέλα Μελίνα, στη σαλάτα θα κολλήσω; Όπως θέλω θα τη λέω», είπε και βούτηξε με μανία το ψωμί στο μπολ.

- «Θα μου εξηγήσεις τι έγινε πριν λίγο στην κουζίνα;»

- «Πρόκειται για το φαινόμενο Mpempa», είπα και με κοίταξε με ενδιαφέρον.

  «Ο Erasto Mpempa το 1963 ήταν μαθητής σε κάποιο σχολείο της Τανζανίας. Στην τάξη της μαγειρικής, λοιπόν, ο Mpempa έκανε μια περίεργη διαπίστωση.  Όταν χρησιμοποιούσε ζεστό γάλα, το παγωτό του πάγωνε γρηγορότερα από των συμμαθητών του.

  Ο μικρός Αφρικανός είχε αντιληφθεί κάτι που είχε επισημανθεί από την αρχαιότητα, καθώς ο ίδιος ο Αριστοτέλης είχε πει πως αν θέλεις το νερό σου να κρυώσει γρηγορότερα, άφησέ το για λίγο στον ήλιο.

  Ο σερ Φράνσις Μπέικον και ο Καρτέσιος, επίσης υποστήριξαν κάτι αντίστοιχο.

  Το 2012 η Βασιλική Εταιρία Χημείας της Μεγάλης Βρετανίας διοργάνωσε έναν διαγωνισμό με έπαθλο 1000 λίρες, σε όποιον κατάφερνε να εξηγήσει το φαινόμενο με επιστημονικά δεδομένα.

  Έλαβαν μέρος 22.000 άτομα. Ο νικητής είχε καταλήξει σε μια θεωρία που δεν έλυσε το ζήτημα οριστικά. Απέδειξε ότι όντως το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα, αρκεί πρώτα να υποβληθεί σε υπερψύξη, μια διαδικασία μείωσης της θερμοκρασίας ενός υγρού κάτω από το σημείο πήξης του, χωρίς αυτό να γίνει στερεό.

  Πολλές ακόμα θεωρίες προτάθηκαν έκτοτε. Μια από αυτές υποστήριζε ότι το ζεστό νερό εξατμίζεται, οπότε τελικά μένει λιγότερο στο ποτήρι για να ψυχθεί. Έμοιαζε λογική, αλλά το φαινόμενο Mpempa έχει παρατηρηθεί και σε κλειστά δοχεία

  Την πιο καλή ερμηνεία έδωσαν τελικά δυο φυσικοί από την Σιγκαπούρη.

  Όταν ένα υγρό θερμαίνεται οι ομοιοπολικοί δεσμοί του τεντώνουν και αποθηκεύουν ενέργεια.

  Στο νερό υπάρχουν δεσμοί υδρογόνου, στους οποίους οφείλονται πολλές ακόμα περίεργες ιδιότητες του, όπως το πολύ μεγάλο σημείο βρασμού.

  Οι δύο φυσικοί διαπίστωσαν με έκπληξη, πως η παρουσία τους προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα.

  Οι ομοιοπολικοί δεσμοί αντί να μεγαλώσουν μικραίνουν, αποθηκεύοντας ενέργεια κατά τη θέρμανση τους. Αυτό οδηγεί σε απελευθέρωση ενέργειας με μεγαλύτερο ρυθμό κατά την ψύξη σε σχέση με το ψυχρό νερό, που οι δεσμοί δεν είναι συσπειρωμένοι.

  Καλές οι θεωρίες, αλλά όταν μιλάμε για το απλό νερό βρύσης τα πράγματα αποκτούν τη χαμένη τους λογική, οπότε στις περισσότερες περιπτώσεις το κρύο νερό παγώνει γρηγορότερα.

  Η πήξη του νερού είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο και δεν υπήρχε περίπτωση να διακινδύνευα το λαχταριστό έπαθλο, εξαιτίας τόσων απρόβλεπτων παραμέτρων».

- «Οπότε;» ρώτησε μπερδεμένη.

- «Οπότε έριξα λίγο αλάτι στο ποτήρι σου την ώρα που πήγες να φέρεις τα χαρτομάντιλα.

  Το αλατόνερο είναι ομογενές μίγμα και παραμένει διαυγές, οπότε δεν παίζει να καταλάβαινες τη διαφορά και το αλάτι κατεβάζει το σημείο πήξης του νερού, άρα εύλογα παγώνει δυσκολότερα».

  Κούνησα τους ώμους μου και στη συνέχεια χάιδεψα, μειδιώντας, την φουσκωμένη μου κοιλιά.

  Χωρίς να χάσει χρόνο έτρεξε στην κουζίνα και στιγμές μετά επέστρεψε σε ημιάγρια κατάσταση, κρατώντας το ποτήρι με το υφάλμυρο νερό της! Καθώς πλησίαζε απειλητικά, έβγαλα πίσω απ’ το μαξιλάρι μου την πίτσα που της αναλογούσε.

  Έμεινε ακίνητη, βουβή, παγωμένη περισσότερο κι απ’ το νερό στο ποτήρι της. Κι ύστερα, βγάζοντας μια μικρή κραυγή, όρμησε χοροπηδώντας στην αγκαλιά μου.

  Δεν είναι οι πίτσες. Είναι οι άνθρωποι που μας κάνουν ευτυχισμένους, σκέφτηκα και την αγκάλιασα σφιχτά!